شاه چراغ
لغت‌نامه دهخدا
شاه چراغ . [ هَِ چ ِ ] (اِخ ) لقبی است که شیرازیان به احمدبن موسی علیه السلام داده اند که در آن شهر مدفون است و بقعه ای دارد. و مهمترین زیارتگاه شهر شیراز است و نزدیک مسجد نو واقع است . حضرت میرسید احمد (ع ) در آغاز قرن سوم هجری بشیراز آمد و همان جا وفات یافت . در زمان اتابک سعدبن زنگی امیرمقرب الدین مسعود بدرالدین وزیر این شهریار بقعه و گنبدی بر مزار وی ساخت و اتابک نیز رواقی بر آن افزود و سپس ملکه تاش خاتون مادرشاه ابواسحاق اینجو در سالهای 745 - 750 هَ . ق . تعمیرات اساسی در آن انجام داد. [ و تاریخ بنای اصل قبه طبق شیرازنامه در سال 744 هَ . ق . بوده است . (تعلیقات قزوینی بر شدالازار ص 393) ] و بقعه و بارگاه و مدرسه ٔ عالی و مدفنی برای خود در جنوب آن ساخت و سی هزار جزو قرآن نفیس منحصر بفرد با خطوط ثلث طلایی و تذهیب عالی مورخ به 745 و 746 هَ . ق . را بر آن وقف نمود. از ابنیه ٔ شاه خاتون چیزی باقی نیست لکن قرآنها محفوظ مانده است و در موزه ٔ پارس نگاهداری می شود. درزمان سلطنت شاه اسماعیل اول بسال 912 متولی بقعه که نامش میرزا حبیب اﷲ شریفی بود تعمیرات اساسی در این بنا انجام داد و در 997 هَ . ق . بر اثر زلزله نیمی از بنا منهدم گشت و تعمیر مجدد یافت و در قرن سیزدهم هجری چند بار خراب شد و مجدداً تعمیر و ساختمان گردید و فتحعلیشاه قاجار در سال 1243 هَ . ق . ضریحی بر آن وقف نمود. بر اثر زلزله ٔ سال 1269 باز خرابیهایی به بقعه وارد آمد و مرحوم محمد ناصرظهیرالدوله آن راتعمیر کرد بیت ذیل را درباره ٔ گنبد شاه چراغ قبل ازخرابیها و تجدید ساختمان نقل مینمایند :
نور میبارد از این گنبد هفتاد و دو ترک
از در مسجد نو تا به در شاه چراغ .
آخر بار مرحوم نصیرالملک گنبد آن را تعمیر نمود ولکن بعلت شکافهای متعددی که برداشت در سال 1337 هَ . ش .گنبد را برچیدند و بجای آن با آهن و مصالح ساختمانی مناسب گنبد سبک و قابل دوام بهمان طرح و بهزینه ٔ مردم شیراز ساخته اند. بنای کنونی مشتمل بر ایوان اصلی در مشرق و حرم وسیع و شاه نشینهایی از چهار جانب و مسجدی در جانب مغرب حرم و اطاقها و مقبره های متعدد متصل به بقعه است . آینه کاری و نوشته های گچ بری و تزیینات و درهای نقره و رواق و حرم وسیع این بقعه بسیار جالب توجه است و مرقد مطهر در شاه نشین بین محوطه ٔ زیرگنبد و مسجد بالای سر امامزاده قرار دارد و این سبک مرقد که در وسط محوطه ٔ زیر گنبد بنا شده از زیارتگاههای معروف شهر شیراز بشمار میرود. دو مناره ٔ کوتاه در دو انتهای ایوان زینت بخش بقعه بوده و صحن وسیع از سه جانب آن را احاطه نموده است . بقعه ٔ شاه چراغ در تاریخ 20 بهمن ماه 1318 هَ . ش . ذیل شماره ٔ 363 در فهرست آثار تاریخی بثبت رسیده است . (اقلیم پارس تألیف سیدمحمدتقی مصطفوی ص 64). و نیز رجوع به احمدبن موسی بن جعفر... شود.
نور میبارد از این گنبد هفتاد و دو ترک
از در مسجد نو تا به در شاه چراغ .
آخر بار مرحوم نصیرالملک گنبد آن را تعمیر نمود ولکن بعلت شکافهای متعددی که برداشت در سال 1337 هَ . ش .گنبد را برچیدند و بجای آن با آهن و مصالح ساختمانی مناسب گنبد سبک و قابل دوام بهمان طرح و بهزینه ٔ مردم شیراز ساخته اند. بنای کنونی مشتمل بر ایوان اصلی در مشرق و حرم وسیع و شاه نشینهایی از چهار جانب و مسجدی در جانب مغرب حرم و اطاقها و مقبره های متعدد متصل به بقعه است . آینه کاری و نوشته های گچ بری و تزیینات و درهای نقره و رواق و حرم وسیع این بقعه بسیار جالب توجه است و مرقد مطهر در شاه نشین بین محوطه ٔ زیرگنبد و مسجد بالای سر امامزاده قرار دارد و این سبک مرقد که در وسط محوطه ٔ زیر گنبد بنا شده از زیارتگاههای معروف شهر شیراز بشمار میرود. دو مناره ٔ کوتاه در دو انتهای ایوان زینت بخش بقعه بوده و صحن وسیع از سه جانب آن را احاطه نموده است . بقعه ٔ شاه چراغ در تاریخ 20 بهمن ماه 1318 هَ . ش . ذیل شماره ٔ 363 در فهرست آثار تاریخی بثبت رسیده است . (اقلیم پارس تألیف سیدمحمدتقی مصطفوی ص 64). و نیز رجوع به احمدبن موسی بن جعفر... شود.
