شکوهیدن
لغت‌نامه دهخدا
شکوهیدن . [ ش ِ دَ ] (مص ) ترسیدن . بیم بردن . واهمه کردن . (ناظم الاطباء) (برهان ) (آنندراج ).ترسیدن . (غیاث ) (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ فارسی معین ). واهمه کردن . (فرهنگ فارسی معین ). ترسیدن . هراسیدن . شکهیدن . بیمناک شدن . (یادداشت مؤلف ) :
اشتر گرسنه کسیمه خورد
کی شکوهد ز خار چیره خورد.
همیشه یعقوب از عیص همی شکوهیدی ازبهر آنکه عیص گفته بود هر کجا من یعقوب را ببینم ، بکشم . (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ). ... گفت اصلح اﷲ الامیر واﷲ که من بددل نیم و از او نمی شکوهم ولیکن ترسم که اندر تو سخنی گوید و من احتمال نتوانم کرد. (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ). مردی بود از فرزندان هرون ...حربتی داشت برفت و یکی مرد یافت با زنی خفته ، حربه ای بزد و هر دو بر هم بدوخت و بکشت ... پس بنی اسرائیل بشکوهیدند. (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ).
نباید شکوهید از ایشان به جنگ
نشاید کشیدن ز پیکار چنگ .
خورشید زر خویش به کوه اندرون نهد
کز دور چشم او بشکوهد زمنکری .
تواضع کرد بسیارو مرا گفت
ز من مشکوه و بی آزار بگذر.
نه بشکوهد دل من زآن سپاهت
نه نیز امید دارد در پناهت .
نه از مردم بترسی نه ز یزدان
نه از بندم شکوهی نه ز زندان .
سخنی در گوش بنده افکنده که از آن سخت بشکوهید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 379). خوارزمشاه چون لشکر سلطانی بدید اول بشکوهید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 348). من به معما مصرح بازنمودم که این خداوند را کار ناافتاده بشکوهیده وگر ممکن گردد تا به لاهور عنان باز نخواهد کشید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 685). به جواب که از سوری رسیده نسختی یافته اند ولیکن نیک می شکوهند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 485). قوم محمودی از این فروگرفتن علی نیک بشکوهیدند و دامن فراهم گرفتند. (تاریخ بیهقی ). کسانی که خواجه از ایشان آزاری داشت نیک بشکوهیدند و بوسهل زوزنی بادی گرفت . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 149).
جهانداران ز خشم او شکوهند
چو غمازان شکوهند از عیاران .
قول چون یار عمل گشت مباش ایچ به رنج
مرد چون گشت شناور نشکوهد ز حباب .
اسکندر عظیم بشکوهید از آن لشکر و فیلان بی قیاس . (اسکندرنامه ٔ نسخه ٔ نفیسی ). دل شاه اسکندر پاره ای می شکوهید از آن سپاه و قامتهای ضخیم زنگیان . (اسکندرنامه ٔ نسخه ٔ نفیسی ).
کوه اگر پر ز مار شد مشکوه
سنگ و تریاک هست هم در کوه .
چون والی یا امیری که به پارس رود باسیاست و هیبت باشد همگان از وی بشکوهند و زبون و مطیع گردند. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 169). و غنیمتهای بی اندازه برداشت و همه ٔ ملوک جهان از وی بشکوهیدند. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 50). با لشکری که از وطأت ایشان زمین میلرزید و کوه می شکوهید. (راحةالصدور راوندی ).
شکوهید دارا ز نزلی چنان
حسد را بر او تیزتر شد عنان .
چو خاقان خبر یافت زآن بخردی
شکوهید از آن فرّه ٔ ایزدی .
شه از خلوتی آن چنان خواستن
شکوهید در خلوت آراستن .
و رجوع به مترادفات کلمه شود.
اشتر گرسنه کسیمه خورد
کی شکوهد ز خار چیره خورد.
رودکی .
همیشه یعقوب از عیص همی شکوهیدی ازبهر آنکه عیص گفته بود هر کجا من یعقوب را ببینم ، بکشم . (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ). ... گفت اصلح اﷲ الامیر واﷲ که من بددل نیم و از او نمی شکوهم ولیکن ترسم که اندر تو سخنی گوید و من احتمال نتوانم کرد. (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ). مردی بود از فرزندان هرون ...حربتی داشت برفت و یکی مرد یافت با زنی خفته ، حربه ای بزد و هر دو بر هم بدوخت و بکشت ... پس بنی اسرائیل بشکوهیدند. (ترجمه ٔ تاریخ طبری بلعمی ).
نباید شکوهید از ایشان به جنگ
نشاید کشیدن ز پیکار چنگ .
فردوسی .
خورشید زر خویش به کوه اندرون نهد
کز دور چشم او بشکوهد زمنکری .
فرخی .
تواضع کرد بسیارو مرا گفت
ز من مشکوه و بی آزار بگذر.
لبیبی .
نه بشکوهد دل من زآن سپاهت
نه نیز امید دارد در پناهت .
(ویس و رامین ).
نه از مردم بترسی نه ز یزدان
نه از بندم شکوهی نه ز زندان .
(ویس و رامین ).
سخنی در گوش بنده افکنده که از آن سخت بشکوهید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 379). خوارزمشاه چون لشکر سلطانی بدید اول بشکوهید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 348). من به معما مصرح بازنمودم که این خداوند را کار ناافتاده بشکوهیده وگر ممکن گردد تا به لاهور عنان باز نخواهد کشید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 685). به جواب که از سوری رسیده نسختی یافته اند ولیکن نیک می شکوهند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 485). قوم محمودی از این فروگرفتن علی نیک بشکوهیدند و دامن فراهم گرفتند. (تاریخ بیهقی ). کسانی که خواجه از ایشان آزاری داشت نیک بشکوهیدند و بوسهل زوزنی بادی گرفت . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 149).
جهانداران ز خشم او شکوهند
چو غمازان شکوهند از عیاران .
قطران (از جهانگیری ).
قول چون یار عمل گشت مباش ایچ به رنج
مرد چون گشت شناور نشکوهد ز حباب .
ناصرخسرو.
اسکندر عظیم بشکوهید از آن لشکر و فیلان بی قیاس . (اسکندرنامه ٔ نسخه ٔ نفیسی ). دل شاه اسکندر پاره ای می شکوهید از آن سپاه و قامتهای ضخیم زنگیان . (اسکندرنامه ٔ نسخه ٔ نفیسی ).
کوه اگر پر ز مار شد مشکوه
سنگ و تریاک هست هم در کوه .
سنایی .
چون والی یا امیری که به پارس رود باسیاست و هیبت باشد همگان از وی بشکوهند و زبون و مطیع گردند. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 169). و غنیمتهای بی اندازه برداشت و همه ٔ ملوک جهان از وی بشکوهیدند. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 50). با لشکری که از وطأت ایشان زمین میلرزید و کوه می شکوهید. (راحةالصدور راوندی ).
شکوهید دارا ز نزلی چنان
حسد را بر او تیزتر شد عنان .
نظامی .
چو خاقان خبر یافت زآن بخردی
شکوهید از آن فرّه ٔ ایزدی .
نظامی .
شه از خلوتی آن چنان خواستن
شکوهید در خلوت آراستن .
نظامی .
و رجوع به مترادفات کلمه شود.
