صفة
لغت‌نامه دهخدا
صفة. [ ص ُف ْ ف َ ] (ع اِ) نشستنگاه سوار از زین اسب . (مهذب الاسماء). زین پوش . (مجمل اللغه ). مِدرَعَة. (منتهی الارب ).
- صفةالدار ؛ پیش دالان . (منتهی الارب ).
|| ایوان مسقف . ایوان . بهو. سقف دار. بشکم :
شه جم بر آن صفه رفتش ز راه
بیاسود لختی در آن سایه گاه .
آن کن که بدین وقت همی کردی هر سال
خز پوش و به کاشانه شو از صفه ٔ فروار.
به کاخ اندرون صفه های مزخرف
در صفه ها ساخته سوی منظر.
چون میان سرای برسیدم یافتم افشین را بر گوشه ٔ صدر نشسته و نطعی پیش وی فرود صفه باز کشیده . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 171). در این صفه خوانی نهاده بودند سخت بزرگ . (تاریخ بیهقی ص 349). امیر سه شنبه ٔ هژدهم شهر جمادی الاولی در این صفه ٔ نو خواهد نشست . (تاریخ بیهقی ص 349). پس از مجلس بار برنشست بمیدانی که نزدیک این صفه بود. (تاریخ بیهقی ص 349). بازوی رسول گرفت ، وی را از میان صفه نزدیک تخت آورد و بنشاند. (تاریخ بیهقی ص 376). دو سه جای زمین بوسه داد و به رکن صفه بایستاد. (تاریخ بیهقی ص 380). پیشگاه صفه قاضی صاعد برپا بخاست و بر تخت بالشی نهادند و بنشست . (تاریخ بیهقی ص 565). و از آثار او در عمارت دنیا هیچ نیست جز قصر شیرین و آنجا که صفه ٔ شبدیز گویند. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 107). و سرایی کرد آنجا در پایان کوهی که در همه جهان مانند آن نبوده ست و صفه ٔ این سرای آن است که در پایان کوه دکه ای ساخته است از سنگ خارا. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 126).
این است همان صفه کز هیبت او بردی
بر شیر فلک حمله شیر تن شادروان .
آستان خاص سلطان سلاطین داده بوس
پس به بار عام پیش صفه مهمان آمده .
صفهای مرغان کن نگه در صفه های بزم شه
چون عندلیبان صبحگه فصال گلزار آمده .
بهوش چو باغ رضوان یا صفه ٔ سلیمان
کز منطق الطیورش الحان تازه بینی .
چندی نفس بصفه ٔ اهل صفا زدم
یک چند پی به دیر برهمن درآورم .
و چون از دهلیز به صفه و از صفه بر غرفه آمد ماری سیاه دید کشته . (سندبادنامه ص 152).
اندر میان صفه نشینان خانقاه
یک صوفی محقق پرهیزکار کو.
چون روز برآمد به صفه باز شد و بر تخت نشست متفکر و متحیر و اندوهگین . (تذکرة الاولیاء).
گر مرا نیز دستگه بودی
بارگه کردمی و صفه و کاخ .
اوان منقل آتش گذشت و خانه ٔ گرم
زمان برکه ٔ آبست و صفه ٔ ایوان .
مردی نه ای و خدمت مردی نکرده ای
وآن گاه صف ّ صفه ٔ مردانت آرزوست .
- صفةالدهر ؛ پاره ای از زمان . (منتهی الارب ). اندک از هر چیزی .
- صفة السرج ؛ پیش زین . (منتهی الارب ).
- صفه ٔ حمام ؛ سربینه ٔ حمام . ایوانی که در آن رخت برکنند و پوشند، درون رفتن و بیرون شدن ازحمام را.
- صفةالدار ؛ پیش دالان . (منتهی الارب ).
|| ایوان مسقف . ایوان . بهو. سقف دار. بشکم :
شه جم بر آن صفه رفتش ز راه
بیاسود لختی در آن سایه گاه .
فردوسی .
آن کن که بدین وقت همی کردی هر سال
خز پوش و به کاشانه شو از صفه ٔ فروار.
فرخی .
به کاخ اندرون صفه های مزخرف
در صفه ها ساخته سوی منظر.
فرخی .
چون میان سرای برسیدم یافتم افشین را بر گوشه ٔ صدر نشسته و نطعی پیش وی فرود صفه باز کشیده . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 171). در این صفه خوانی نهاده بودند سخت بزرگ . (تاریخ بیهقی ص 349). امیر سه شنبه ٔ هژدهم شهر جمادی الاولی در این صفه ٔ نو خواهد نشست . (تاریخ بیهقی ص 349). پس از مجلس بار برنشست بمیدانی که نزدیک این صفه بود. (تاریخ بیهقی ص 349). بازوی رسول گرفت ، وی را از میان صفه نزدیک تخت آورد و بنشاند. (تاریخ بیهقی ص 376). دو سه جای زمین بوسه داد و به رکن صفه بایستاد. (تاریخ بیهقی ص 380). پیشگاه صفه قاضی صاعد برپا بخاست و بر تخت بالشی نهادند و بنشست . (تاریخ بیهقی ص 565). و از آثار او در عمارت دنیا هیچ نیست جز قصر شیرین و آنجا که صفه ٔ شبدیز گویند. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 107). و سرایی کرد آنجا در پایان کوهی که در همه جهان مانند آن نبوده ست و صفه ٔ این سرای آن است که در پایان کوه دکه ای ساخته است از سنگ خارا. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 126).
این است همان صفه کز هیبت او بردی
بر شیر فلک حمله شیر تن شادروان .
خاقانی .
آستان خاص سلطان سلاطین داده بوس
پس به بار عام پیش صفه مهمان آمده .
خاقانی .
صفهای مرغان کن نگه در صفه های بزم شه
چون عندلیبان صبحگه فصال گلزار آمده .
خاقانی .
بهوش چو باغ رضوان یا صفه ٔ سلیمان
کز منطق الطیورش الحان تازه بینی .
خاقانی .
چندی نفس بصفه ٔ اهل صفا زدم
یک چند پی به دیر برهمن درآورم .
خاقانی .
و چون از دهلیز به صفه و از صفه بر غرفه آمد ماری سیاه دید کشته . (سندبادنامه ص 152).
اندر میان صفه نشینان خانقاه
یک صوفی محقق پرهیزکار کو.
عطار.
چون روز برآمد به صفه باز شد و بر تخت نشست متفکر و متحیر و اندوهگین . (تذکرة الاولیاء).
گر مرا نیز دستگه بودی
بارگه کردمی و صفه و کاخ .
سعدی .
اوان منقل آتش گذشت و خانه ٔ گرم
زمان برکه ٔ آبست و صفه ٔ ایوان .
سعدی .
مردی نه ای و خدمت مردی نکرده ای
وآن گاه صف ّ صفه ٔ مردانت آرزوست .
سعدی .
- صفةالدهر ؛ پاره ای از زمان . (منتهی الارب ). اندک از هر چیزی .
- صفة السرج ؛ پیش زین . (منتهی الارب ).
- صفه ٔ حمام ؛ سربینه ٔ حمام . ایوانی که در آن رخت برکنند و پوشند، درون رفتن و بیرون شدن ازحمام را.
