صمدخان

صمدخان . [ ص َ م َ ] (اِخ ) (حاجی ...) ملقب به شجاع الدوله . وی یکی از مستبدان بنام است که با مشروطه خواهان آذربایجان نهایت بدرفتاری را معمول داشت . چون براثر مقاومت مردم آذربایجان ، عین الدوله که ازجانب محمدعلی شاه مأمور سرکوبی تبریز شده بود، کاری از پیش نبرد و عقب نشینی کرد محمدعلی شاه صمدخان را با لقب شجاع الدوله از تهران به مراغه فرستاد که به تبریز رود و آزادیخواهان را قلع و قمع کند. صمدخان چون به مراغه رسید، نخست به آزار مردم و گرفتن پول از ثروتمندان پرداخت ، سپس رو به تبریز نهاد و در 27 ذوالقعده ٔ 1326 هَ . ق . در خانقاه با آزادیخواهان روبرو شد و آنان را شکست داد و از آنجا روانه ٔ خسروشاه گردید و پس از پیوستن سپاهیانی بدو رو به تبریز نهاد و آن شهر را به محاصره گرفت و بر محلاتی از تبریز دست یافت ، لکن آزادیخواهان برابر او ایستادند و او را از تبریز راندند. صمدخان چون در تبریز کاری از پیش نبردو مشروطه رونقی یافت به مراغه بازگشت و به حکومت پرداخت و خود را طرفدار مشروطه می شناساند؛ اما چون زمزمه ٔ بازگشت مجدد محمدعلی میرزا به ایران آغاز شد، صمدخان انجمنی ساخت و به مردمان گفت : محمدعلی میرزا خواهد آمد و مرا نوشته است که به تبریز روم و مشروطه را براندازم . سپس رو به تبریز نهاد و پس از نبردهای طولانی عقب نشینی کرد و دیگر بار از در آشتی درآمد؛ اما پس از آنکه روسها به بهانه هائی وارد تبریز شدند و مردم کشی را آغاز کردند، صمدخان دیگرباره با پشتیبانی روسیان حکومت شهر را بدست گرفت و خونریزیهای فراوان کرد و چون بار دیگر کار آذربایجان سر و صورتی یافت ، صمدخان چندی از آزار مردم دست کشید؛ اما باز به گردنکشی برخاست و دستور انتخابات را که بدو رسیده بود نادیده گرفت . پس از سقوط کابینه ٔ علاءالسلطنه و روی کار آمدن کابینه ٔ مستوفی الممالک صمدخان از کار حکومت بر کنار شد و به خانه ٔ خود در نعمت آباد رفت و آنجا نیز نماند و روانه ٔ تفلیس شد. رجوع شود به تاریخ مشروطه تألیف کسروی و تاریخ هیجده ساله ٔ آذربایجان . آقای مورخ الدوله ٔ سپهر در اخبار روز یکشنبه ٔ 11 ژوئیه 1915 م . نویسد: بموجب اخبار واصله از روسیه صمدخان شجاع الدوله فرمانفرمای تحمیلی آذربایجان که با مساعدت روسهاپیرامون فجایع و مظالم بی شمار گردیده بود در خاک روسیه بمرض سرطان درگذشت . (ایران در جنگ بزرگ ص 185).