طاهر تنکابنی
لغت‌نامه دهخدا
طاهر تنکابنی . [ هَِ رِ ت ُ ن َ / ن ُ ب ُ ] (اِخ ) فرزند میرزا فرج اﷲ تنکابنی (1280 - 1360 هَ . ق .) دانشمند و فاضل معروف که از قرار مذکور در حکمت و فلسفه ٔ قدیم بسیار متبحر و با اطلاع بوده و کتب بسیار نفیسی از خطی و چاپی جمع کرده بود، وی از شاگردان مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه بود و در مدرسه ٔ سپهسالار جدید تدریس میکرد و از قرار مذکور قدرت مطلقه ٔحکام ناحیه ٔ تنکابن تمام املاک خانواده ٔ او را که به بنی فقیه معروف بودند در آنجا غصب کرده بودند و حتی در تهران نیز گویا او را از تدریس در مدرسه ٔ مزبور منع کرده بودند و لهذا در خانه اش درس می گفت ، بدبختانه من که فقط دو سال قبل از وفات او از پاریس به طهران مراجعت کرده و از صیت فضل و دانش او چندان مستحضر نبودم توفیق ملاقات آن عالم جلیل را درنیافتم . صاحب ترجمه در هجدهم رمضان سنه ٔ 1280 هَ . ق . در کلاردشت مازندران متولد شده است و در روز جمعه ٔ شانزدهم ذی القعده ٔ 1360 هَ . ق . / 14 آذر سنه ٔ 1320 هَ . ش . در تهران وفات یافت در حدود سن هشتادویک سالگی و برحسب وصیت خود وی در جوار مزار مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه واقع در ابن بابویه شش کیلومتری جنوب تهران مدفون گردید . (وفیات معاصرین به قلم محمد قزوینی . مجله ٔ یادگار سال پنجم شماره 4 و 5).
و مرحوم عبرت آرد میرزا طاهر تنکابنی مقیم تهران از اجله ٔ حکما و عرفا و امروز در حکمت و عرفان و علم طب قدیم کم نظیر بلکه بی مانند است . ازمبرزین شاگردان میرزای جلوه و میرزا محمد رضای قمشه ای است . چندی در مدرسه ٔ سلطانی به افادت و افاضت مشغول بود اینک بواسطه ٔ کثرت سن و ضعف مزاج انزوا اختیار کرده بمطالعه ٔ کتب حکمت و عرفان اوقات میگذراند. یکی از کتابخانه های مهم تهران کتابخانه ٔ اوست . (از مدینةالادب ج 1 ص 732 تألیف عبرت نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مجلس شورای ملی ). و مؤلف کتاب مازندران می نویسد: ازطایفه فقیه کلارستاق مازندران در محرم سال 1280 هَ .ق . در قریه ٔ کردی چال کلاردشت متولد و در سن هشتادسالگی در 14 آذر ماه 1320 هَ . ش . پس از یک عمل جراحی در بیمارستان نجمیه وفات یافت . میرزامحمد طاهر تا سن 11 سالگی در موطن خود سپس تا 16 سالگی در بلوک لنگای تنکابن به تحصیل مقدماتی اشتغال داشت . و بعد برای تکمیل تحصیلات به تهران عزیمت نمود و نخست در مدرسه ٔ کاظمیه و مدرسه ٔ قنبر علیخان و سپس در مدرسه ٔ سپهسالارمشغول تحصیل گردید و اساتید وی در حکمت میرزا محمدرضا قمشه ای و میرزا ابوالحسن جلوه و آقاعلی حکیم و درهیئت و نجوم میرزا عبداﷲ بوده اند. تنکابنی بواسطه ٔ ذکاوت فطری و عشق و علاقه ٔ مفرطی که در تعلیم و تربیت داشت سرآمد اقران گردید و مرحوم جلوه که استاد تنکابنی بود به فضلش معترف و محصلین را به استفاده ٔ از او توصیه میفرمود. میرزامحمد طاهر علاوه بر احاطه به فلسفه و حکمت در فقه و اصول و نجوم و ادبیات و ریاضیات نیز تخصص داشت . طب قدیم را مطلع و قانون بوعلی سینا را چندین دوره تدریس نمود و حواشی ذی قیمتی بر قانون نوشته است که در کتابخانه ٔ مجلس شورای ملی موجود میباشد آن مرحوم خط خیلی خوب می نوشت کتب و رسائل زیادی بخط وی در دست است . سالیان دراز در مدرسه ٔ سپهسالارمدرس معقول بوده و در مدرسه ٔ علوم سیاسی نیز تدریس می کرد.
امور سیاسی : در دوره ٔاول مجلس شورای ملی که انتخابات طبقاتی بود مرحوم میرزا از طرف طبقه ٔ طلاب بنمایندگی در مجلس انتخاب گردید و در دوره ٔ سوم مجلس شورای ملی نیز از تهران به نمایندگی برگزیده شد در سال 1294 هَ . ش . در جنگ بین المللی اول که مهاجرت آزادی خواهان پیش آمد وی نیز با آزادی خواهان مهاجرت کرده و مدتی را در اماکن مقدسه ٔ عتبات مشرف بود و چندی را در موصل بسر برده و در محاورات با علمای آنجا که اهل تسنن بودند خاطرات جالب توجهی از خود گذاشته و فوق العاده مورد تجلیل و احترام واقع گردید. در دوره ٔ چهارم که میرزا در مهاجرت بوداز طرف اهالی تهران به نمایندگی انتخاب ولی به مجلس نرفته است . مرحوم تنکابنی در اول کودتا از طرف آقا سید ضیاءالدین دستگیر و چندی زندانی بود و یک بار دیگر در اواخر سلطنت رضا شاه نیز زندانی شده سپس به کاشان تبعید گردید.
ورود بخدمت اداری : در تشکیلات جدید دادگستری از طرف مرحوم داور بخدمت دعوت شده و مدتی ریاست محاکم ابتدائی و استیناف را داشته و اخیراً هم مستشار دیوان عالی کشور و از زمره ٔ قضات عالی مقام بوده است . میرزا کتابخانه ای داشت که تعداد کتابهای آن زیادنبود ولی از حیث کیفیت مهم بوده که آن مرحوم در طول مدت زندگانی توانست بهترین و نفیس ترین نسخ را در علوم مختلف که نایاب بود جمع کند مقداری از این کتب راخود در حین مرض و کسالت به مجلس شورای ملی فروخت و بقیه را بازماندگانش برای ادای قروض وی به کتابخانه ٔمجلس فروختند. مرحوم میرزا محمدطاهر تنکابنی از فضلاو دانشمندان بنام و از مشاهیر علمای اسلام بشمار میرود. (از کتاب مازندران ، شرح حال رجال معاصر، تألیف عباس شایان . ج 2 ص 12) و کسروی درباره ٔ افتتاح نخستین دوره ٔ مجلس شورای ملی می نویسد: روز یکشنبه چهاردهم مهر (18 شعبان ) مجلس گشاده خواستی بود، تا آن روز برگزیدن نمایندگان را بپایان رسانیدند کسان پائین برگزیده شدند: از شاهزادگان ... از علما و طلبه ها: آقامیرزا محسن (برادر صدرالعلما) حاجی شیخ علی نوری ، میرزاطاهر تنکابنی . حاجی سیدنصراﷲ اخوی . (تاریخ مشروطه ٔ ایران ص 168). بنابرین مرحوم تنکابنی از وکلای دوره ٔ اول مجلس شورا بشمار میرفته است . و در حاشیه ٔ ص 182 وکلائی را که روی زمین و یا روی صندلی نشسته اند شرح میدهد و مرحوم میرزا طاهر را هشتمین تن از بیست تن وکلائی که روی صندلی نشسته اند بشمار آورده است و در صفحه ٔ 23 ذیل عنوان «تاجگذاری محمدعلی میرزا و بی پروائی او با مجلس » می نویسد همان روز در مجلس گفتگو بمیان آمد، و کسانی از نمایندگان گله کردند و برخی جمله های مغزداری نیز بمیان آمد. میرزا طاهر گفت : «سلطان سلطان ملت است باید از طرف ملت تاج گذارند و مجلس نماینده ٔ ملت است ». و رجوع به الذریعه ج 6 ص 141 و ص 285 وحاشیه ٔ غزالی نامه ص 122 شود.
و مرحوم عبرت آرد میرزا طاهر تنکابنی مقیم تهران از اجله ٔ حکما و عرفا و امروز در حکمت و عرفان و علم طب قدیم کم نظیر بلکه بی مانند است . ازمبرزین شاگردان میرزای جلوه و میرزا محمد رضای قمشه ای است . چندی در مدرسه ٔ سلطانی به افادت و افاضت مشغول بود اینک بواسطه ٔ کثرت سن و ضعف مزاج انزوا اختیار کرده بمطالعه ٔ کتب حکمت و عرفان اوقات میگذراند. یکی از کتابخانه های مهم تهران کتابخانه ٔ اوست . (از مدینةالادب ج 1 ص 732 تألیف عبرت نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مجلس شورای ملی ). و مؤلف کتاب مازندران می نویسد: ازطایفه فقیه کلارستاق مازندران در محرم سال 1280 هَ .ق . در قریه ٔ کردی چال کلاردشت متولد و در سن هشتادسالگی در 14 آذر ماه 1320 هَ . ش . پس از یک عمل جراحی در بیمارستان نجمیه وفات یافت . میرزامحمد طاهر تا سن 11 سالگی در موطن خود سپس تا 16 سالگی در بلوک لنگای تنکابن به تحصیل مقدماتی اشتغال داشت . و بعد برای تکمیل تحصیلات به تهران عزیمت نمود و نخست در مدرسه ٔ کاظمیه و مدرسه ٔ قنبر علیخان و سپس در مدرسه ٔ سپهسالارمشغول تحصیل گردید و اساتید وی در حکمت میرزا محمدرضا قمشه ای و میرزا ابوالحسن جلوه و آقاعلی حکیم و درهیئت و نجوم میرزا عبداﷲ بوده اند. تنکابنی بواسطه ٔ ذکاوت فطری و عشق و علاقه ٔ مفرطی که در تعلیم و تربیت داشت سرآمد اقران گردید و مرحوم جلوه که استاد تنکابنی بود به فضلش معترف و محصلین را به استفاده ٔ از او توصیه میفرمود. میرزامحمد طاهر علاوه بر احاطه به فلسفه و حکمت در فقه و اصول و نجوم و ادبیات و ریاضیات نیز تخصص داشت . طب قدیم را مطلع و قانون بوعلی سینا را چندین دوره تدریس نمود و حواشی ذی قیمتی بر قانون نوشته است که در کتابخانه ٔ مجلس شورای ملی موجود میباشد آن مرحوم خط خیلی خوب می نوشت کتب و رسائل زیادی بخط وی در دست است . سالیان دراز در مدرسه ٔ سپهسالارمدرس معقول بوده و در مدرسه ٔ علوم سیاسی نیز تدریس می کرد.
امور سیاسی : در دوره ٔاول مجلس شورای ملی که انتخابات طبقاتی بود مرحوم میرزا از طرف طبقه ٔ طلاب بنمایندگی در مجلس انتخاب گردید و در دوره ٔ سوم مجلس شورای ملی نیز از تهران به نمایندگی برگزیده شد در سال 1294 هَ . ش . در جنگ بین المللی اول که مهاجرت آزادی خواهان پیش آمد وی نیز با آزادی خواهان مهاجرت کرده و مدتی را در اماکن مقدسه ٔ عتبات مشرف بود و چندی را در موصل بسر برده و در محاورات با علمای آنجا که اهل تسنن بودند خاطرات جالب توجهی از خود گذاشته و فوق العاده مورد تجلیل و احترام واقع گردید. در دوره ٔ چهارم که میرزا در مهاجرت بوداز طرف اهالی تهران به نمایندگی انتخاب ولی به مجلس نرفته است . مرحوم تنکابنی در اول کودتا از طرف آقا سید ضیاءالدین دستگیر و چندی زندانی بود و یک بار دیگر در اواخر سلطنت رضا شاه نیز زندانی شده سپس به کاشان تبعید گردید.
ورود بخدمت اداری : در تشکیلات جدید دادگستری از طرف مرحوم داور بخدمت دعوت شده و مدتی ریاست محاکم ابتدائی و استیناف را داشته و اخیراً هم مستشار دیوان عالی کشور و از زمره ٔ قضات عالی مقام بوده است . میرزا کتابخانه ای داشت که تعداد کتابهای آن زیادنبود ولی از حیث کیفیت مهم بوده که آن مرحوم در طول مدت زندگانی توانست بهترین و نفیس ترین نسخ را در علوم مختلف که نایاب بود جمع کند مقداری از این کتب راخود در حین مرض و کسالت به مجلس شورای ملی فروخت و بقیه را بازماندگانش برای ادای قروض وی به کتابخانه ٔمجلس فروختند. مرحوم میرزا محمدطاهر تنکابنی از فضلاو دانشمندان بنام و از مشاهیر علمای اسلام بشمار میرود. (از کتاب مازندران ، شرح حال رجال معاصر، تألیف عباس شایان . ج 2 ص 12) و کسروی درباره ٔ افتتاح نخستین دوره ٔ مجلس شورای ملی می نویسد: روز یکشنبه چهاردهم مهر (18 شعبان ) مجلس گشاده خواستی بود، تا آن روز برگزیدن نمایندگان را بپایان رسانیدند کسان پائین برگزیده شدند: از شاهزادگان ... از علما و طلبه ها: آقامیرزا محسن (برادر صدرالعلما) حاجی شیخ علی نوری ، میرزاطاهر تنکابنی . حاجی سیدنصراﷲ اخوی . (تاریخ مشروطه ٔ ایران ص 168). بنابرین مرحوم تنکابنی از وکلای دوره ٔ اول مجلس شورا بشمار میرفته است . و در حاشیه ٔ ص 182 وکلائی را که روی زمین و یا روی صندلی نشسته اند شرح میدهد و مرحوم میرزا طاهر را هشتمین تن از بیست تن وکلائی که روی صندلی نشسته اند بشمار آورده است و در صفحه ٔ 23 ذیل عنوان «تاجگذاری محمدعلی میرزا و بی پروائی او با مجلس » می نویسد همان روز در مجلس گفتگو بمیان آمد، و کسانی از نمایندگان گله کردند و برخی جمله های مغزداری نیز بمیان آمد. میرزا طاهر گفت : «سلطان سلطان ملت است باید از طرف ملت تاج گذارند و مجلس نماینده ٔ ملت است ». و رجوع به الذریعه ج 6 ص 141 و ص 285 وحاشیه ٔ غزالی نامه ص 122 شود.
