طبرسی
لغت‌نامه دهخدا
طبرسی . [ طَ رِ ] (اِخ ) فضل بن حسن طبرسی ، مکنی به ابوعلی . طبرس منزلی است میان قاشان و اصفهان و اصل ایشان از آن بقعت بوده است . و ایشان در مشهد سناباد طوس متوطن بوده اندو مرقد او آنجاست ، بقرب مسجد قتلگاه ، و از اقارب نقبای آل زیاره بودند، رحمهم اﷲ. این امام در نحو فرید عصر بود و با تاج القراء کرمانی اختلاف داشته و در علوم دیگر به درجه ٔ افادت رسیده ، و با قصبه انتقال کرد، در سنه ٔ ثلاث و عشرین و خمسمائة، اینجا متوطن گشت ، و مدرسه ٔ دروازه ٔ عراق برسم او بود، و او را اشعار بسیار است که در عهد صبی انشا کرده است . در کتاب وشاح بعضی از آن بیاورده ام . و از آن جمله این ابیات است :
الهی بحق المصطفی و وصیه
وسبطیه و السجاد ذی الثفنات
و باقر علم الانبیاء و جعفر
و موسی نجی ّاﷲ فی الخلوات
و بالطهر مولانا الرضا و محمد
تلاه علی ّ خیرةالخیرات
و بالحسن الهادی و بالقائم الذی
یقوم علی اسم اﷲ بالبرکات
اَنِلنی الهی ما رجوت بحبهم
و بدل خطئیاتی بهم حسنات
وتصانیف بسیار است او را. و غالب بر تصانیف او اختیارات است و اختیار از کتب رتبه ای بلند دارد. فان ّ اختیارالرجل یدل ّ علی عقله . مثلاً از کتاب مقتصد در نحو اختیاری نیکو کرده است بغایت کمال . و از شرح حماسه ٔ مرزوقی اختیاری کرده است بغایت نیکو. و از تفسیر امام زمخشری اختیاری کرده است فی غایةالجودة. و او را تفسیری است مصنف ده مجلد و کتب دیگر، بسیار. وی در علوم حساب و جبر و مقابله مشارالیه بود. توفی بقصبةالسبزوار، لیلةالاضحی العاشر من ذی الحجة سنة ثمان و اربعین و خمسمائة. و تابوت او را بمشهد رضوی علی ساکنه التحیة و السلام نقل کردند. (تاریخ بیهق چ تهران ص 247). در معجم المطبوعات آمده : ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی مشهدی (شیخ ...) معروف به طبرسی بزرگ ، صاحب تفسیر. مؤلف ریاض العلماء گوید: او قدس سره ، و فرزندش رضی الدین ابونصر حسن بن فضل صاحب مکارم الاخلاق ، و نواده ٔ او ابوالفضل علی بن حسن صاحب شکوه الانوار از اکابر علما بوده اند. ابن بابویه در فهرست خود گفته که او را دیده و نزد او دانش فراگرفته ، در مشهد مقدس رضوی وفات یافته است . امیر مصطفی در رجال خود ترجمه ٔ احوالش را آورده و گوید: ثقة فاضل دین ، عین ٌ من اجلاء هذه الطائفة له تصانیف حسنةٌ، انتقل من المشهد الرضوی الی سبزوار، سنة 520 [ هَ . ق . ] و انتقل بها الی دارالخلود سنة 548. و صاحب معجم المطبوعات گوید: او راست جوامعالجامع در تفسیر، و این کتاب مختصری است از دوتألیف دیگر او، مجمعالبیان ، و الکافی الشافی که هردو در تفسیر است و این مختصر در ایران بسال 1321 بطبع رسیده است . دیگر از تألیفات وی تفسیر مجمعالبیان است . آغاز آن : الحمدللّه الذی ارتفعت من مطارح الفکر جلاله . تألیف این تفسیر در سال 534 هَ . ق . پایان یافته است . این تفسیر در دو جلد در ایران بطبع رسیده . (معجم المطبوعات ستون 1227). رجوع به الاعلام زرکلی ج 2 ص 722 و 445 شود. تفسیر مجمعالبیان اخیراً در شهر صیدا بطبع رسیده است . در روضات ص 512 لقب وی امین الاسلام و در ریحانة الادب ج 3 ص 18 امین الدین یا امین الاسلام آمده است . صاحب روضات الجنات ولادت او را در عشر 470 هَ . ق . نوشته و وفات وی را بسال 548 هَ . ق . یادکرده است . رجوع به روضات صص 512 - 514 و ریحانة الادب ج 3 صص 19 - 21 شود. در تاریخ بیهق در ترجمه ٔ وی گوید (ص 242): طبرس منزلی است میان قاشان و اصفهان و اصل ایشان از آن بقعت بوده [ است ].
الهی بحق المصطفی و وصیه
وسبطیه و السجاد ذی الثفنات
و باقر علم الانبیاء و جعفر
و موسی نجی ّاﷲ فی الخلوات
و بالطهر مولانا الرضا و محمد
تلاه علی ّ خیرةالخیرات
و بالحسن الهادی و بالقائم الذی
یقوم علی اسم اﷲ بالبرکات
اَنِلنی الهی ما رجوت بحبهم
و بدل خطئیاتی بهم حسنات
وتصانیف بسیار است او را. و غالب بر تصانیف او اختیارات است و اختیار از کتب رتبه ای بلند دارد. فان ّ اختیارالرجل یدل ّ علی عقله . مثلاً از کتاب مقتصد در نحو اختیاری نیکو کرده است بغایت کمال . و از شرح حماسه ٔ مرزوقی اختیاری کرده است بغایت نیکو. و از تفسیر امام زمخشری اختیاری کرده است فی غایةالجودة. و او را تفسیری است مصنف ده مجلد و کتب دیگر، بسیار. وی در علوم حساب و جبر و مقابله مشارالیه بود. توفی بقصبةالسبزوار، لیلةالاضحی العاشر من ذی الحجة سنة ثمان و اربعین و خمسمائة. و تابوت او را بمشهد رضوی علی ساکنه التحیة و السلام نقل کردند. (تاریخ بیهق چ تهران ص 247). در معجم المطبوعات آمده : ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی مشهدی (شیخ ...) معروف به طبرسی بزرگ ، صاحب تفسیر. مؤلف ریاض العلماء گوید: او قدس سره ، و فرزندش رضی الدین ابونصر حسن بن فضل صاحب مکارم الاخلاق ، و نواده ٔ او ابوالفضل علی بن حسن صاحب شکوه الانوار از اکابر علما بوده اند. ابن بابویه در فهرست خود گفته که او را دیده و نزد او دانش فراگرفته ، در مشهد مقدس رضوی وفات یافته است . امیر مصطفی در رجال خود ترجمه ٔ احوالش را آورده و گوید: ثقة فاضل دین ، عین ٌ من اجلاء هذه الطائفة له تصانیف حسنةٌ، انتقل من المشهد الرضوی الی سبزوار، سنة 520 [ هَ . ق . ] و انتقل بها الی دارالخلود سنة 548. و صاحب معجم المطبوعات گوید: او راست جوامعالجامع در تفسیر، و این کتاب مختصری است از دوتألیف دیگر او، مجمعالبیان ، و الکافی الشافی که هردو در تفسیر است و این مختصر در ایران بسال 1321 بطبع رسیده است . دیگر از تألیفات وی تفسیر مجمعالبیان است . آغاز آن : الحمدللّه الذی ارتفعت من مطارح الفکر جلاله . تألیف این تفسیر در سال 534 هَ . ق . پایان یافته است . این تفسیر در دو جلد در ایران بطبع رسیده . (معجم المطبوعات ستون 1227). رجوع به الاعلام زرکلی ج 2 ص 722 و 445 شود. تفسیر مجمعالبیان اخیراً در شهر صیدا بطبع رسیده است . در روضات ص 512 لقب وی امین الاسلام و در ریحانة الادب ج 3 ص 18 امین الدین یا امین الاسلام آمده است . صاحب روضات الجنات ولادت او را در عشر 470 هَ . ق . نوشته و وفات وی را بسال 548 هَ . ق . یادکرده است . رجوع به روضات صص 512 - 514 و ریحانة الادب ج 3 صص 19 - 21 شود. در تاریخ بیهق در ترجمه ٔ وی گوید (ص 242): طبرس منزلی است میان قاشان و اصفهان و اصل ایشان از آن بقعت بوده [ است ].
