عقبة
لغت‌نامه دهخدا
عقبة. [ ع َ ق َ ب َ ] (ع اِ) واحد عَقَب . (از اقرب الموارد). پی که از آن زه سازند و ریسمان تابند. ج ، عَقَب . (منتهی الارب ). و رجوع به عَقَب شود. || جای دشوار برآمدن بر کوه . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). راه دشوار در کوه . (غیاث اللغات ). گریوه . (تفلیسی ). گریوه ؛ یعنی بلندی بلند وسخت . (ترجمان القرآن جرجانی ). یُقّوش (در تداول ترکی ). || پز و کتل . (منتهی الارب ). جای دشوار.(غیاث اللغات ). راهی که در قسمتهای بالای کوه باشد. (از اقرب الموارد). گردنه . (فرهنگ فارسی معین ). پژ. ج ، عِقاب . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). و عَقبات . (اقرب الموارد) عقبه ِ : میان این شهر و تبت مقدار پنج روزه راه است اندر عقبه های سخت . (حدود العالم ). و نزدیک وی [ ده سنگس ] عقبه ای است که او را عقبه ٔ سنگس خوانند. (حدود العالم ). اگر مقام نتوانند کرد عقبه ٔ کلار را گذاره کنند. (تاریخ بیهقی ص 463).
عقبه ای زین صعبتر درراه نیست
ای خنک آن کش حسد همراه نیست .
هر روش هر ره که آن محمود نیست
عقبه ای و مانعی و رهزنی است .
این تردد عقبه ٔ راه حق است
ای خنک آن را که پایش مطلق است .
گر کنی قطع عقبه را این جایگاه
راه روشن گرددت تا پیشگاه .
کیست کو را عقبه ای در راه نیست .
- امثال :
ستوررا به پای عقبه جو دهند سود ندارد (امثال و حکم دهخدا).
|| کنایه از امر سخت و عظیم . (از غیاث اللغات ). امری سخت و دشوار. (فرهنگ فارسی معین ) : فلا أقتحم العقبة، و ما أدراک ما العقبة. (قرآن 12/90). عقبة در قرآن کریم را منزلی از «صراط» دانسته اند و برخی گویند آن هفتاد منزل از «پل صراط» است . رجوع به تفسیر ابوالفتوح رازی ج 10 ص 294 و تفسیر کشف الاسرار ج 10 ص 499 شود.
عقبه ای زین صعبتر درراه نیست
ای خنک آن کش حسد همراه نیست .
مولوی .
هر روش هر ره که آن محمود نیست
عقبه ای و مانعی و رهزنی است .
مولوی .
این تردد عقبه ٔ راه حق است
ای خنک آن را که پایش مطلق است .
مولوی .
گر کنی قطع عقبه را این جایگاه
راه روشن گرددت تا پیشگاه .
عطار.
کیست کو را عقبه ای در راه نیست .
عطار.
- امثال :
ستوررا به پای عقبه جو دهند سود ندارد (امثال و حکم دهخدا).
|| کنایه از امر سخت و عظیم . (از غیاث اللغات ). امری سخت و دشوار. (فرهنگ فارسی معین ) : فلا أقتحم العقبة، و ما أدراک ما العقبة. (قرآن 12/90). عقبة در قرآن کریم را منزلی از «صراط» دانسته اند و برخی گویند آن هفتاد منزل از «پل صراط» است . رجوع به تفسیر ابوالفتوح رازی ج 10 ص 294 و تفسیر کشف الاسرار ج 10 ص 499 شود.
