غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم

غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم . [ غ ُ رَ رُ اَرِ م ُ کِل ْ ف ُ س ِ وَ ی َ رِ هَِ ] (اِخ ) از جمله ٔ کتابهای نفیس که مربوط به تاریخ سلاطین ایران و شرح احوال آنان است و در سنه ٔ 1900 م . به تصحیح و ترجمه ٔ ه-. زوتنبرگ در پاریس به طبع رسیده است . این کتاب بنابر تحقیقاتی که ناشر و مترجم فرانسه ٔ آن کرده بین سنوات 408 و 412 هَ . ق . به رشته ٔ تحریر درآمده و نسخ موجود از آن منحصر به سه نسخه ٔ قدیمی بوده است که یکی متعلق به کتابخانه ٔ ابراهیم پاشا در قسطنطنیه و دو نسخه ٔ دیگر در ضبط کتابخانه ٔ ملی پاریس است و چنانکه در مقدمه ٔ آن مذکور است به اشاره ٔ امیرابوالمظفر نصربن ناصرالدین و ابومنصوربرادر سلطان محمود سبکتکین تنظیم شد و از تاریخ سلاطین ایران یعنی از پیدایش کیومرث شروع کرده امر یزدگرد را مورد بحث قرار داده سپس به زمان قدیم برگشته به ذکر ملوک الانبیاء بنی اسرائیل و فراعنه ٔ مصر و سایر ملوک بنی اسرائیل و برجسته ترین نکات و قصص مربوط به آنان پرداخته ، بعد به ذکر احوال ملوک حمیر (هاماوران )و پادشاهان یمن و ملوک شام و عراق تا ظهور اسلام مبادرت کرده است و آنگاه متوجه ملوک روم و هند و ترک و چین و ذکر احوال آنان گشته پس از فراغت از شرح زندگانی محمد (ص ) و خلفاء و جانشینان آن حضرت و خلفای بنی امیه و بنی عباس و وزراء و برگزیدگان آنان مانند ابومسلم و برامکه و طاهریه و سنجریه و غیر آنان سخن را به ذکر امیر نصر سبکتکین و سلطان عصر ابوالقاسم محمودبن سبکتکین و شرح احوال آنان خاتمه داده است . آنچه از قسمتهای مختلف این کتاب بسیار مورد توجه است قسمت مربوط به سلاطین ایران است زیرا مؤلف آن تقریباً در همان عصر و همان محیط بوده و از روی همان مآخذی که شاهنامه ٔ فردوسی تنظیم شده آن قسمت را به رشته ٔ تحریردرآورده است و گرچه در ذکر بعضی وقایع با روایات شاهنامه اختلافاتی در آن مشهود است ولی اتحاد در اصل موضوع حاکی است که نویسنده ٔ این کتاب نیز متکی به همان مآخذ شاهنامه بوده است . مؤلف در برخی از داستانها به ذکر خصوصیاتی پرداخته است که معلوم می شود در رسائل بسیاری از نویسندگان از قبیل طبری و ابن خردادبه و ابن الکلبی و حمزه ٔ اصفهانی و مسعودی و یعقوبی و جز آنان در دست داشته است . وی از ذکر داستانها و افسانه های اغراق آمیز احتراز کرده است . (از شاهنامه ٔ ثعالبی ترجمه ٔ غرر صص ب - د). زوتنبرگ کتاب مزبور را به نام ابومنصور ثعالبی چاپ کرده ولی طبق تحقیق آقای مینوی «غرر سیر الملوک » تألیف ابومنصور حسین بن محمد مرغنی است . (مینوی مقدمه ٔ توقیعات کسری انوشروان ص ز).