قاسمی دمشقی
لغت‌نامه دهخدا
قاسمی دمشقی . [ س ِ ی ِ دِ م ِ ] (اِخ ) جمال الدین محمدبن محمد سعیدبن شیخ قاسم قاسمی دمشقی سرآمد علماء دمشق بودو از بسیاری از آنان بواسطه پارسائی و استقامت امتیاز داشت . وی علاوه بر وقوف به اسرار شریعت و علوم دینی به دانش و فرهنگ عصری نیز توجه داشت و بدین جهت روش علمی او بر دیگران تفوق و برتری داشت . دولت وی را به شهرها و قراء سوریه برای ایراد درس ها و کنفرانس های علمی اعزام میداشت و چهار سال متوالی در این وظیفه بود سپس به مصر رفت و از مدینه نیز دیدن کرد و چون به وطن برگشت حسودان وی را به تأسیس مذهب تازه در دین متهم کردند و آن را مذهب جمالی نامیدند تا آنجا که به سال 1313 هَ . ق . دولت وقت وی را بازداشت کرده و مورد بازپرسی قرار داد و چون برائت وی ثابت گشت آزاد گردید و حاکم دمشق از او معذرت خواست . او از این پس به خانه نشست و به تألیف و تدریس عمومی و خصوصی پرداخت و مقالات متنوع بیشماری در مجلات و روزنامه ها منتشر ساخت . گفته اند تألیفات او از هفتادودو تألیف افزون است . جرجی افندی حداد در مصیبت مرگ وی گوید:
نم یا جمال الدین غیر مروع
ان الزمان بما ابتلیت کفیل
فستعرف الاجیال قدرک فی غد
ان کان لم یعرفه هذا الجیل .
او راست : 1- الاجوبة المرضیه . این کتاب در دمشق به سال 1326 هَ . ق . در 37صفحه چاپ شده است . 2- ارشاد الخلق الی العمل بخبر البرق . در دمشق به سال 1329 در 104 صفحه چاپ شده است . 3- الاسراء و المعراج . این کتاب به سال 1331 در دمشق به چاپ رسیده است . 4- اوامر مهمه فی اصلاح القضاء الشرعی . در دمشق به چاپ رسیده است . 5- الاوراد المأثورة در بیروت به سال 1320 به چاپ رسیده است . 6- تاریخ جهمیّه و معتزله به سال 1320 در صیدا به چاپ رسیده است . 7 - تعطیر المشام فی مآثر دمشق الشام . این کتاب را در ضمن رساله ای به نام «اختیارات احمدبن تیمیه » دیدم ولی تحقیق نکردم که چاپ شده است یا نه . (مؤلف معجم المطبوعات ). 8- تنبیه الطالب الی معرفة الفرض والواجب ، این کتاب در مصر به سال 1326 چاپ شده است . 9 - جوامع الاَّداب فی اخلاق الانجاب . این کتاب در چاپخانه ٔ سعادت مصر به سال 1339هَ . ق . / 1921 م . در 151 صفحه چاپ شده است . 10 - خطب و آن مجموعه ٔ خطبه های مؤلف است که در دمشق به سال 1325 در 127 صفحه چاپ شده است . 11 - حیاة البخاری که در شهر صیدا به سال 1330 چاپ شده است . 12 -دلائل التوحید در دمشق به سال 1330 در 207 صفحه چاپ شده است . 13 - الشای والقهوه والدخان که در مصر به سال 1320 چاپ شده است . 14 - شذرة من السیرة المحمدیة.این کتاب در مصر در چاپخانه ٔ المنار به سال 1321 چاپ شده است . 15 - شرح المیدانیة فی التجوید. 16 - شرح الاسباط که در دمشق به سال 1331 چاپ شده است . 17 - الطائر المیمون فی حل لغز الکنز المدفون . این کتاب دردمشق به سال 1322 چاپ شده است . 18 - فتاوی مهمة فی الشریعة الاسلامیة در محاکم عثمانی مصر. این کتاب مجموعه ای است از فتاوای علماء رسمی اسلام در قسطنطنیه که بر اساس فتوای علماء اربعه نوشته است . مؤلف آن قاسمی و محمد عبده است و در مصر به سال 1331 در 24 صفحه به طبع رسیده است . 19 - الفتوی فی الاسلام (علم اصول ) این کتاب در دمشق به سال 1329 در 72 صفحه چاپ شده است . 20 - مذاهب الاعراب و فلاسفة الاسلام فی الجن . این کتاب به سال 1328 در چاپخانه ٔ مقتبس دمشق در 52 صفحه طبع شده است . 21 - المسح علی الجوربین و ضمیمه ٔ آن کتاب دیگری است به نام الاستیناس لتصحیح انکحة الناس . این کتاب در چاپخانه ٔ ترقی دمشق به سال 1332 چاپ شده است . 22 - موعظة المؤمنین من احیاء علوم الدین . جزء دوم این کتاب در مطبعه ٔ سعادت مصر به سال 1331 چاپ شده است . 23 - النفحة الرحمانیة، شرح متن المیدانیة فی التجوید و در ذیل شرح تکمله ای است در آداب قرائت وقرائت کننده ، و در دمشق به سال 1323 به طبع رسیده است . 24 - نقد النصائح الکافیة علی تعدیل معاویه . این کتاب ردّ است بر کتاب «النصایح الکافیه عن تولی معاویه » تألیف محمدبن عقیل و به سال 1328 در دمشق چاپ شده است . (معجم المطبوعات ج 2 ستون 1483 تا 1486).
نم یا جمال الدین غیر مروع
ان الزمان بما ابتلیت کفیل
فستعرف الاجیال قدرک فی غد
ان کان لم یعرفه هذا الجیل .
(المشرق جزء 24 ص 293).
او راست : 1- الاجوبة المرضیه . این کتاب در دمشق به سال 1326 هَ . ق . در 37صفحه چاپ شده است . 2- ارشاد الخلق الی العمل بخبر البرق . در دمشق به سال 1329 در 104 صفحه چاپ شده است . 3- الاسراء و المعراج . این کتاب به سال 1331 در دمشق به چاپ رسیده است . 4- اوامر مهمه فی اصلاح القضاء الشرعی . در دمشق به چاپ رسیده است . 5- الاوراد المأثورة در بیروت به سال 1320 به چاپ رسیده است . 6- تاریخ جهمیّه و معتزله به سال 1320 در صیدا به چاپ رسیده است . 7 - تعطیر المشام فی مآثر دمشق الشام . این کتاب را در ضمن رساله ای به نام «اختیارات احمدبن تیمیه » دیدم ولی تحقیق نکردم که چاپ شده است یا نه . (مؤلف معجم المطبوعات ). 8- تنبیه الطالب الی معرفة الفرض والواجب ، این کتاب در مصر به سال 1326 چاپ شده است . 9 - جوامع الاَّداب فی اخلاق الانجاب . این کتاب در چاپخانه ٔ سعادت مصر به سال 1339هَ . ق . / 1921 م . در 151 صفحه چاپ شده است . 10 - خطب و آن مجموعه ٔ خطبه های مؤلف است که در دمشق به سال 1325 در 127 صفحه چاپ شده است . 11 - حیاة البخاری که در شهر صیدا به سال 1330 چاپ شده است . 12 -دلائل التوحید در دمشق به سال 1330 در 207 صفحه چاپ شده است . 13 - الشای والقهوه والدخان که در مصر به سال 1320 چاپ شده است . 14 - شذرة من السیرة المحمدیة.این کتاب در مصر در چاپخانه ٔ المنار به سال 1321 چاپ شده است . 15 - شرح المیدانیة فی التجوید. 16 - شرح الاسباط که در دمشق به سال 1331 چاپ شده است . 17 - الطائر المیمون فی حل لغز الکنز المدفون . این کتاب دردمشق به سال 1322 چاپ شده است . 18 - فتاوی مهمة فی الشریعة الاسلامیة در محاکم عثمانی مصر. این کتاب مجموعه ای است از فتاوای علماء رسمی اسلام در قسطنطنیه که بر اساس فتوای علماء اربعه نوشته است . مؤلف آن قاسمی و محمد عبده است و در مصر به سال 1331 در 24 صفحه به طبع رسیده است . 19 - الفتوی فی الاسلام (علم اصول ) این کتاب در دمشق به سال 1329 در 72 صفحه چاپ شده است . 20 - مذاهب الاعراب و فلاسفة الاسلام فی الجن . این کتاب به سال 1328 در چاپخانه ٔ مقتبس دمشق در 52 صفحه طبع شده است . 21 - المسح علی الجوربین و ضمیمه ٔ آن کتاب دیگری است به نام الاستیناس لتصحیح انکحة الناس . این کتاب در چاپخانه ٔ ترقی دمشق به سال 1332 چاپ شده است . 22 - موعظة المؤمنین من احیاء علوم الدین . جزء دوم این کتاب در مطبعه ٔ سعادت مصر به سال 1331 چاپ شده است . 23 - النفحة الرحمانیة، شرح متن المیدانیة فی التجوید و در ذیل شرح تکمله ای است در آداب قرائت وقرائت کننده ، و در دمشق به سال 1323 به طبع رسیده است . 24 - نقد النصائح الکافیة علی تعدیل معاویه . این کتاب ردّ است بر کتاب «النصایح الکافیه عن تولی معاویه » تألیف محمدبن عقیل و به سال 1328 در دمشق چاپ شده است . (معجم المطبوعات ج 2 ستون 1483 تا 1486).
