قوام السلطنة

قوام السلطنة. [ ق َمُس ْ س َ طَ ن َ ] (اِخ ) احمد قوام فرزند مرحوم میرزاابراهیم معتمدالسلطنة. از رجال بزرگ سیاسی ایران و برادر کهتر حسن وثوق (وثوق الدوله ) است . سال تولد وی 1252 هَ . ش . است و در روز 31 تیر ماه 1334 هَ . ش . وفات یافت . رویهم هفت بار به نخست وزیری و بیش از بیست بار به وزارت رسید. در نظم و نثر صاحب ذوق و چیره دست و جامع کمالات و سیاستمداری بزرگ بود. در جنگ دوم جهانی (1939 تا 1945 م .) قوای شوروی و انگلستان قسمتهایی از ایران را اشغال کرده بودند و پس از خاتمه ٔ جنگ ، دولت روسیه شوروی حاضر به ترک و تخلیه ٔ ایران نبود و میل داشت که امتیازاتی در مورد نفت نواحی شمال ایران به دست آورد و به همین منظور عده ای از کمونیست های نشان دار را در آذربایجان تقویت کرد و در آنجا دولت جداگانه ای به ریاست سیدجعفر پیشه وری مدیر روزنامه ٔآژیر تشکیل داد. قوام برای حل و فصل این موضوع در روز 29 بهمن 1324 هَ . ش . با هیأتی به مسکو رفت و پس از ملاقاتهایی که با استالین نخست وزیر و مولوتف وزیرامور خارجه و سایر زمامداران شوروی به عمل آورد قرار نهاد که پس از تخلیه ٔ ایران از قوای شوروی موافقت نامه ٔ شرکت مختلط نفت ایران و شوروی را در خصوص نفت شمال ایران برای تصویب به مجلس شورای ملی ببرد. دولت شوروی پس از اینکه اطمینان حاصل کرد که این موافقت نامه در مجلس شورا تصویب خواهد شد، در بهار سال 1325 هَ . ش . پس از پنج سال قوای خود را از ایران خارج و نواحی اشغالی را تخلیه کرد و از پشتیبانی دولت پوشالی دموکرات پیشه وری خودداری نمود. قوام اطمینان داشت که چنین موافقت نامه ای هیچگاه از تصویب مجلس شورای ملی نخواهد گذشت . بالاخره در روز 29 مهر 1326 هَ . ش . قوام نطقی در مجلس شورا ایراد کرد، سپس طرح پیشنهادی اکثر نمایندگان مجلس که از اعضای حزب دموکرات ایران بودند و قوام رهبر آن بود (در مورد موافقت نامه ٔ نفت ) به مجلس تقدیم گردید و از 104 نفر عده ٔ حاضر در مجلس 102 نفر رأی مخالف دادند و در نتیجه موافقت نامه ٔ شرکت مختلط نفت ایران و شوروی رد شد و بلااثر گردید. (تاریخ برگزیدگان مشاهیر ایران و عرب صص 241 - 244).