قوچان

قوچان . (اِخ ) نام یکی از شهرستان های یازده گانه ٔ استان نهم . این شهر محدود است از طرف شمال به مرز ایران و شوروی ، از طرف خاور به شهرستان دره گز و از باختر به شهرستان مشهد. آب و هوای شهرستان قوچان بواسطه ٔ وجود ارتفاعات هزار مسجد و کوه آلاداغ و شاه جهان در تابستان معتدل و در زمستان خیلی سرداست و بواسطه ٔ ریزش برفهای زیاد اغلب راه های قراء وقصبات این شهر بسته میشود. روی هم رفته میتوان گفت شش ماه زمستان است و درنتیجه ٔ بارندگی های متوالی (برف و باران ) چشمه سارهای متعدد و رودخانه های محلی فراوانی دارد که مورد استفاده ٔ اهالی است . قسمتهای کوهستانی عموماً چشمه سار و فقط در مناطق جلگه قنات حفر مینمایند. مناطق مختلفه ٔ قوچان عموماً کوهستانی است . فقط جلگه ٔ باریکی در اطراف رودخانه ٔ اترک تا انتهای بخش شیروان وجود دارد. قسمت عمده ٔ قرای بخش حومه و بخش شیروان در این جلگه واقعند. ارتفاعات شمال کوه هزارمسجد دنباله ٔ همان رشته ارتفاعات اصلی البرز است که در منطقه ٔ قوچان از خاور گیفان تا گردنه ٔ اﷲاکبر کشیده شده و در گردنه به کوه اﷲاکبر معروف است و بطرف خاور امتداد پیدا می کند و یک رشته ٔ دیگری در جنوب گپی کپکان تا شمال تبادکان امتداد دارد. این کوه در نقاط مختلفه به اسامی مخصوص ، مانند: کورداغ ، قره تپه ، داش بلاغ ، بیوک داغ و غیره نامیده میشود. ارتفاعات جنوبی دنباله ٔ همان کوه آلاداغ که بطرف باختر کشیده شده ، دنباله ٔ آن به کوه بنیاکوه اتصال پیدا می کند. این کوه ها دارای دره ها و گدارهای متعدد است که راه های آن صعب العبور میباشد. رودخانه ٔ اترک که از خاور قوچان بطرف باختر جریان دارد قسمت عمده ٔ آبادیهای بخش حومه و بخش شیروان را مشروب میسازد و از باختر دهستان زیارت داخل منطقه بجنورد میشود و رودخانه های محلی دیگری وجود دارد که اسامی آنها قابل ذکر نیست . محصول عمده ٔ آن غلات دیمی و آبی ، بنشن ، ارزن و انواع میوه جات مخصوصاً انگور و کشمش بحد وفور است و چون طوایف چادرنشین در مناطق این شهرستان زیاد هستند، محصول دامی یعنی روغن ، پشم و پنیر آن قابل توجه است . پنیر کرد قوچانی در استان نهم معروف است . ساکنین شهرستان از طوایف مختلفه ٔ زعفرانلو، پیچرانلو و میلانلو هستند. شهرستان قوچان از 3 بخش به نام حومه ، باجگیران و شیروان تشکیل شده و دارای 434 آبادی بزرگ و کوچک است . مجموع ساکنین آن تا آخر سال 1328 در حدود 110925 نفر بوده است . راه شوسه که از دو طرف به مرز ایران و شوروی منتهی میشود یکی در باجگیران و دیگری در لطف آباد از این شهرستان عبور میکند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).