لایق
لغت‌نامه دهخدا
لایق . [ ی ِ ] (ع ص ) درخورِ. سزا. سزاوار. شایان . شایسته ٔ. برازنده ٔ. زیبا. (زمخشری ). ازدرِ. زیبنده ٔ.زیبای ِ. برازای ِ. برازا. جدیر. حقیق . قمین . خلیق . حری . قَرف . (منتهی الارب ). بابت ِ. مستوجب :
نگونسار آویزم او را به چاه
که چاهست اورا بلایق نه گاه .
آنچه لایق است ازو درباب خلق به ظهور آید و عدالت در قضیه ٔ او پیدا گردد. (تاریخ بیهقی ص 307).
روانت بی خبر ماند از حقایق
ترا فردوس باقی نیست لایق .
و به حال خردمند آن لایقتر که همیشه طلب آخرت را بر دنیامقدم دارد. (کلیله و دمنه ). بصواب آن لایقتر که بر معالجت مواظبت کند. (کلیله و دمنه ). امّا به مروت و حریت آن لایقتر که مرا بدین آرزوها برسانی . (کلیله و دمنه ):
من عاشق زار تو چنانم که مپرس
تو لایق عشق من چنانی که مگوی .
هجر و وصل آن تست هرچه خواهیم آن ده
لایق من آن باشد کاختیار بگذارم .
دل و جان بر، چو لبت آن دارد
کین همه لایق آن می یابم .
نیست لایق عز نفس و مرد غر
نیست لایق مشک و عود و کون خر.
آنکه هفت اقلیم عالم را نهاد
هر کسی را هرچه لایق بود داد.
لایق قدر علما نباشد خودرا متهم گردانیدن .
(کلیات ، گلستان چ مصفا ص 91).
گرت جان در قدم ریزم هنوزت عذر میخواهم
که از ما خدمتی ناید چنان لایق که بپسندی .
میخواستمت پیشکشی لایق خدمت
جان نیز حقیر است ندانم چه فرستم .
نه هر فرقی سزای تاج شاهی است
نه هر سر لایق صاحب کلاهی است .
چه خوش نکته ای گفته اند اهل هند
کزین خوبتر هیچ گفتار نیست
هنرمند باید که باشد چو پیل
کزین نوع هر جای بسیار نیست .
به بیشه درون یا به درگاه شاه
که او لایق اهل بازار نیست .
- امثال :
به هر کس هر چه لایق بود دادند .
چه آشی باشد که لایق قدح باشد .
لایق آب ریختن بدست او نیست .
لایق جفت کردن کفش او نیست .
لایق نهادن تره برخوان او نیست .
لایق هر خر نباشد زعفران . (جامعالتمثیل ).
نگونسار آویزم او را به چاه
که چاهست اورا بلایق نه گاه .
فردوسی .
آنچه لایق است ازو درباب خلق به ظهور آید و عدالت در قضیه ٔ او پیدا گردد. (تاریخ بیهقی ص 307).
روانت بی خبر ماند از حقایق
ترا فردوس باقی نیست لایق .
ناصرخسرو.
و به حال خردمند آن لایقتر که همیشه طلب آخرت را بر دنیامقدم دارد. (کلیله و دمنه ). بصواب آن لایقتر که بر معالجت مواظبت کند. (کلیله و دمنه ). امّا به مروت و حریت آن لایقتر که مرا بدین آرزوها برسانی . (کلیله و دمنه ):
من عاشق زار تو چنانم که مپرس
تو لایق عشق من چنانی که مگوی .
خاقانی .
هجر و وصل آن تست هرچه خواهیم آن ده
لایق من آن باشد کاختیار بگذارم .
عطار.
دل و جان بر، چو لبت آن دارد
کین همه لایق آن می یابم .
عطار.
نیست لایق عز نفس و مرد غر
نیست لایق مشک و عود و کون خر.
مولوی .
آنکه هفت اقلیم عالم را نهاد
هر کسی را هرچه لایق بود داد.
سعدی .
لایق قدر علما نباشد خودرا متهم گردانیدن .
(کلیات ، گلستان چ مصفا ص 91).
گرت جان در قدم ریزم هنوزت عذر میخواهم
که از ما خدمتی ناید چنان لایق که بپسندی .
سعدی .
میخواستمت پیشکشی لایق خدمت
جان نیز حقیر است ندانم چه فرستم .
سعدی .
نه هر فرقی سزای تاج شاهی است
نه هر سر لایق صاحب کلاهی است .
امیرخسرو دهلوی .
چه خوش نکته ای گفته اند اهل هند
کزین خوبتر هیچ گفتار نیست
هنرمند باید که باشد چو پیل
کزین نوع هر جای بسیار نیست .
به بیشه درون یا به درگاه شاه
که او لایق اهل بازار نیست .
ابن یمین .
- امثال :
به هر کس هر چه لایق بود دادند .
چه آشی باشد که لایق قدح باشد .
لایق آب ریختن بدست او نیست .
لایق جفت کردن کفش او نیست .
لایق نهادن تره برخوان او نیست .
لایق هر خر نباشد زعفران . (جامعالتمثیل ).
