محشر
لغت‌نامه دهخدا
محشر. [ م َ ش َ / ش ِ ] (ع اِ) جای گرد آمدن . (مهذب الاسماء) (دهار). گردآمدن جای . روز قیامت . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). جای گرد آمدن مردم در روز قیامت . (غیاث ). روز رستخیز. آن روز که مردمان را گرد آرند. (یادداشت مرحوم دهخدا) :
چو پیش آرند کردارت به محشر
فرومانی چو خر به میان شلکا.
به محشر ببوسند هارون و موسی
ردای علی و آستین محمد.
ساحل تو محشر است نیک بیندیش
تا به چه بار است کشتیت متحمل .
چه داری جواب محمد به محشر
چو پیش آیدت هان و هین محمد.
آن شاه که وقف کردیزدان
بر نامش ملک تا به محشر.
گرد خلافت ار برود در دیار خصم
بی کار ماند آنجا تا محشرآینه .
همین بس در بهارستان محشر خون بهای من
غبارش بوی گل شد در رکاب و کرد جولانش .
حدیث فقر در دفتر نگنجد
حساب عشق در محشر نگنجد.
به ره بهشت فردا نتوان شدن ز محشر
مگر از دیار دنیا که سر دو راه داری .
گر به محشر خطاب قهر کنند
انبیا را چه جای معذرت است .
آن زمان را محشر مذکوردان
و آن گلوی راز گو را صور دان .
با زبان حال می گفتی بسی
که ز محشر حشر را پرسد کسی .
- بامداد محشر ؛ صبح قیامت :
ز آن می که ریخت چشمت در کام جان سعدی
تا بامداد محشر در سر خمار دارم .
- ترازوی محشر ؛ میزان اعمال :
شد وقت چون ترازو و شاه جهان به عید
خواهد می گران چو ترازوی محشرش .
رجوع به ترازو شود.
- دشت محشر ؛ صحرای محشر. دشت قیامت :
وادی چو دشت محشر و بختی روان چنانک
کوه گران که سیر بود روز محشرش .
- روز محشر ؛ روز رستخیز. روز قیامت :
هیچ به ابوبکر و با عمر لجاج
نیست امروز و نه روز محشرم .
با دل و عقل و با کتاب و رسول
روزمحشر که داردت معذور.
خداوند آن خانه آزاد گردد
هم امروز اینجا و هم روز محشر.
شبی چون کار عاصی روز محشر... (کلیله و دمنه ).
وادی چو دشت محشر و بختی روان چنانک
کوه گران که سیر بود روز محشرش .
عید باقی ساز کز ساعات روز عمر تو
ساعتی را هفته ای از روز محشر ساختند.
گدایانی ببین در روز محشر
به تخت ملک بر چون پادشاهان .
خنک روز محشر تن دادگر
که در سایه ٔ عرش دارد مقر.
مست می بیدار گردد نیم شب
مست ساقی روز محشر بامداد.
- صبح محشر ؛ بامداد قیامت :
صبح محشر دمید و ما در خواب
بانگ زن خفتگان عالم را.
به بهترین خلف و اربعین صباح پدر
به صبح محشر و خمسین الف روز حساب .
- صحرای محشر ؛ صحرای قیامت . دشت محشر. آنجا که مردمان روز رستاخیز در آن گرد آیند :
کسی دید صحرای محشر به خواب
مس تفته روی زمین ز آفتاب .
دگر ره به کتم عدم دربرد
وز آنجا به صحرای محشر برد.
- عرصه ٔ محشر ؛ فضا و ساحت و دشت قیامت : و ملاقات جز در عرصه ٔ محشردست نمیدهد. (انوار سهیلی ).
- محشر اکبر ؛ محشر کبری . روز قیامت : و این داوری به محشر اکبر حوالت کنم . (سندبادنامه ص 248).
- محشرکبری ؛ در تداول جای پر ازدحام و انبوه از مردمان .
|| شور و غوغای مردمان . (ناظم الاطباء): محشری است ؛ ضوضائی است . غوغائی است . (یادداشت مرحوم دهخدا). || اتلاف ستور از سختی فصل . (ناظم الاطباء).
چو پیش آرند کردارت به محشر
فرومانی چو خر به میان شلکا.
رودکی .
به محشر ببوسند هارون و موسی
ردای علی و آستین محمد.
ناصرخسرو.
ساحل تو محشر است نیک بیندیش
تا به چه بار است کشتیت متحمل .
ناصرخسرو.
چه داری جواب محمد به محشر
چو پیش آیدت هان و هین محمد.
ناصرخسرو.
آن شاه که وقف کردیزدان
بر نامش ملک تا به محشر.
مسعودسعد.
گرد خلافت ار برود در دیار خصم
بی کار ماند آنجا تا محشرآینه .
خاقانی .
همین بس در بهارستان محشر خون بهای من
غبارش بوی گل شد در رکاب و کرد جولانش .
خاقانی .
حدیث فقر در دفتر نگنجد
حساب عشق در محشر نگنجد.
عطار.
به ره بهشت فردا نتوان شدن ز محشر
مگر از دیار دنیا که سر دو راه داری .
سعدی (کلیات چ فروغی ص 674).
گر به محشر خطاب قهر کنند
انبیا را چه جای معذرت است .
سعدی .
آن زمان را محشر مذکوردان
و آن گلوی راز گو را صور دان .
مولوی .
با زبان حال می گفتی بسی
که ز محشر حشر را پرسد کسی .
مولوی .
- بامداد محشر ؛ صبح قیامت :
ز آن می که ریخت چشمت در کام جان سعدی
تا بامداد محشر در سر خمار دارم .
سعدی .
- ترازوی محشر ؛ میزان اعمال :
شد وقت چون ترازو و شاه جهان به عید
خواهد می گران چو ترازوی محشرش .
خاقانی (دیوان ص 228).
رجوع به ترازو شود.
- دشت محشر ؛ صحرای محشر. دشت قیامت :
وادی چو دشت محشر و بختی روان چنانک
کوه گران که سیر بود روز محشرش .
خاقانی .
- روز محشر ؛ روز رستخیز. روز قیامت :
هیچ به ابوبکر و با عمر لجاج
نیست امروز و نه روز محشرم .
ناصرخسرو.
با دل و عقل و با کتاب و رسول
روزمحشر که داردت معذور.
ناصرخسرو.
خداوند آن خانه آزاد گردد
هم امروز اینجا و هم روز محشر.
ناصرخسرو.
شبی چون کار عاصی روز محشر... (کلیله و دمنه ).
وادی چو دشت محشر و بختی روان چنانک
کوه گران که سیر بود روز محشرش .
خاقانی .
عید باقی ساز کز ساعات روز عمر تو
ساعتی را هفته ای از روز محشر ساختند.
خاقانی .
گدایانی ببین در روز محشر
به تخت ملک بر چون پادشاهان .
سعدی .
خنک روز محشر تن دادگر
که در سایه ٔ عرش دارد مقر.
سعدی .
مست می بیدار گردد نیم شب
مست ساقی روز محشر بامداد.
سعدی .
- صبح محشر ؛ بامداد قیامت :
صبح محشر دمید و ما در خواب
بانگ زن خفتگان عالم را.
خاقانی .
به بهترین خلف و اربعین صباح پدر
به صبح محشر و خمسین الف روز حساب .
خاقانی .
- صحرای محشر ؛ صحرای قیامت . دشت محشر. آنجا که مردمان روز رستاخیز در آن گرد آیند :
کسی دید صحرای محشر به خواب
مس تفته روی زمین ز آفتاب .
سعدی .
دگر ره به کتم عدم دربرد
وز آنجا به صحرای محشر برد.
سعدی .
- عرصه ٔ محشر ؛ فضا و ساحت و دشت قیامت : و ملاقات جز در عرصه ٔ محشردست نمیدهد. (انوار سهیلی ).
- محشر اکبر ؛ محشر کبری . روز قیامت : و این داوری به محشر اکبر حوالت کنم . (سندبادنامه ص 248).
- محشرکبری ؛ در تداول جای پر ازدحام و انبوه از مردمان .
|| شور و غوغای مردمان . (ناظم الاطباء): محشری است ؛ ضوضائی است . غوغائی است . (یادداشت مرحوم دهخدا). || اتلاف ستور از سختی فصل . (ناظم الاطباء).
