مسطح
لغت‌نامه دهخدا
مسطح . [ م ُ س َطْ طَ ] (ع ص ) نعت مفعولی از تسطیح . رجوع به تسطیح شود. هموارشده . (از اقرب الموارد). پهن و گسترده شده . (غیاث ). برابر و هموار و پهن . (ناظم الاطباء). گسترده . راست . تخت . هموارکرده . هم طرازشده . صاف . مستوی : نقاش چابکدست از قلم صورتها انگیزد، چنانکه به نظر انگیخته نماید و مسطح باشد. (کلیله و دمنه ). بفرمود تا خانه ای مکعب مسطح بنا کردند و سطوح او را به گچ و مهره مصقل گردانیدند. (سندبادنامه ص 64).
- أنف مسطح ؛ بینی نیک گسترده و پهن . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد).
- مسطح شدن ؛ هموار شدن . صاف شدن .
- مسطح کردن ؛ تسطیح . هموار کردن . صاف کردن .
|| بام کرده . || گوری که مسنم نبود. (دهار). || (اصطلاح هندسه ) در اصطلاح محاسبان و مهندسان ،بر شکلی اطلاق می گردد که یک خط یا بیشتر محیط بر آن باشد، و برشکل مسطح قائم الزوایایی که بر یکی از زوایای آن دو خط مختلف محیط باشد. (از حاشیه ٔ تحریر اقلیدس ). و این همان مستطیل است که مباین با مربع می باشد. و نیز گویند مسطح عبارت است از حاصل ضرب یکی از دوخط محیط بر یکی از زوایای قائمه در خط دیگر، که بدین ترتیب مسطح اعم از مربع خواهد بود. و در تحریر اقلیدس آمده است که عدد مسطح ، مجتمع ضرب عددی است در عدد دیگر، که دو عدد بر آن محیط باشد که آن دو عدد دو ضلع آن به شمار می آیند خواه متساوی باشند و خواه مختلف ، و عدد مربع، مجتمع ضرب عددی است در مثل خودش که دو عدد متساوی بر آن محیط باشد. بنابراین عدد مربع اخص از عدد مسطح می باشد، ولی از شرح خلاصةالحساب چنین مستفاد می شود که آنها دو عدد متباین می باشند، چه آنجا گوید مسطح عبارت است از حاصل ضرب عددی در عدد دیگر، نه در خودش ، چون عدد بیست که حاصل ضرب چهار در پنج است ، و اما حاصل ضرب یک عدد در خودش را مربع نامند،و این موضوع در حاشیه ٔ تحریر اقلیدس بصراحت آمده است که هر عددی که از ضرب دو عدد مختلف در یکدیگر به دست آید مسطح نامیده می شود. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || (اصطلاح ریاضی ) در اصطلاح ریاضی ، معدل .رجوع به اربعه ٔ متناسبه و ارثماطیقی شود. || نام قسم شایع اصطرلاب . (یادداشت مرحوم دهخدا). || یکی از سه نوع بسائط. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- أنف مسطح ؛ بینی نیک گسترده و پهن . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد).
- مسطح شدن ؛ هموار شدن . صاف شدن .
- مسطح کردن ؛ تسطیح . هموار کردن . صاف کردن .
|| بام کرده . || گوری که مسنم نبود. (دهار). || (اصطلاح هندسه ) در اصطلاح محاسبان و مهندسان ،بر شکلی اطلاق می گردد که یک خط یا بیشتر محیط بر آن باشد، و برشکل مسطح قائم الزوایایی که بر یکی از زوایای آن دو خط مختلف محیط باشد. (از حاشیه ٔ تحریر اقلیدس ). و این همان مستطیل است که مباین با مربع می باشد. و نیز گویند مسطح عبارت است از حاصل ضرب یکی از دوخط محیط بر یکی از زوایای قائمه در خط دیگر، که بدین ترتیب مسطح اعم از مربع خواهد بود. و در تحریر اقلیدس آمده است که عدد مسطح ، مجتمع ضرب عددی است در عدد دیگر، که دو عدد بر آن محیط باشد که آن دو عدد دو ضلع آن به شمار می آیند خواه متساوی باشند و خواه مختلف ، و عدد مربع، مجتمع ضرب عددی است در مثل خودش که دو عدد متساوی بر آن محیط باشد. بنابراین عدد مربع اخص از عدد مسطح می باشد، ولی از شرح خلاصةالحساب چنین مستفاد می شود که آنها دو عدد متباین می باشند، چه آنجا گوید مسطح عبارت است از حاصل ضرب عددی در عدد دیگر، نه در خودش ، چون عدد بیست که حاصل ضرب چهار در پنج است ، و اما حاصل ضرب یک عدد در خودش را مربع نامند،و این موضوع در حاشیه ٔ تحریر اقلیدس بصراحت آمده است که هر عددی که از ضرب دو عدد مختلف در یکدیگر به دست آید مسطح نامیده می شود. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || (اصطلاح ریاضی ) در اصطلاح ریاضی ، معدل .رجوع به اربعه ٔ متناسبه و ارثماطیقی شود. || نام قسم شایع اصطرلاب . (یادداشت مرحوم دهخدا). || یکی از سه نوع بسائط. (یادداشت مرحوم دهخدا).
