معتزبا

معتزبا. [ م ُ ت َزْ زُ بِل ْ لاه ] (اِخ ) (الَ ...) ابوعبداﷲ محمدبن متوکل سیزدهمین خلیفه ٔ عباسی ، به سال 252 هَ . ق . پس از خلع مستعین به وسیله ٔ غلامان ترک ، در سامره با وی بیعت شد اما کار معتز نیز با ترکها پیش نرفت و روزبروز غلامان ترک بر قدرت خود می افزودند و نتیجه ٔ همه ٔ آنها ضعف خلیفه و غارت شدن اموال و آشفته شدن ولایات بود در زمان خلافت معتز یعقوب لیث در خراسان و کرمان قوت گرفت و طاهریان را برانداخت . مصر را نیز غلام ترکی به نام احمدبن طولون به وسیله ٔ بایکباک (بایک بگ )حاجب ترک خلیفه به دست آورد و با ایجاد خاندان طولونی ، مصر نیز از قلمرو خلافت بغداد بیرون رفت . بغای صغیر سردار ترک به دست غلامان مغربی یعنی بربرهای خلیفه افتاد و به قتل رسید و غلامان ترک به سرداری صالح پسر وصیف شوریدند و معتز را گرفتند و به سال 257 هَ . ق . با شکنجه و گرسنگی او را کشتند. معتز 24 سال عمر کرد و مدت خلافتش سه سال و چند ماه بود. از وقایع زمان معتز رحلت امام علی النقی است که در سال 254 در سامره وقوع یافت . (از تاریخ اسلام تألیف فیاض چ 2 ص 224 و 225). و رجوع به تاریخ یعقوبی ترجمه ٔ فارسی ج 2 ص 532 و مجمل التواریخ و القصص ص 362 و اعلام زرکلی و تاریخ گزیده و تجارب السلف ص 184 و 186 و المعتزباﷲ شود.