ملاصدرا

ملاصدرا. [ م ُل ْلا ص َ ] (اِخ ) محمدبن ابراهیم بن یحیی شیرازی ، ملقب به صدرالدین و صدرالمتألهین و معروف به صدرا و ملاصدرا از حکمای بزرگ قرن یازدهم هجری است . وی مخصوصاً درحکمت اشراق تبحری تمام داشته و معضلات این رشته از فلسفه را به دقت تمام موشکافی کرده و بعضی از اقوال وعقاید فلاسفه ٔ مشائین را با دلیل و برهان مردود ساخته است . چنانکه بر خلاف نظر مشائین که وجودها را حقایق متباین می پندارند او وجود را که اصل و حقیقت هر چیزاست یک حقیقت واحد می داند و برای آن مراتب متعدد که از حیث ضعف و شدت و نقص و کمال با هم فرق دارند قائل است . این نظر ملاصدرا با نظر شیخ اشراق هم متفاوت است چه سهروردی شدت و ضعف و نقص و کمال را در ماهیت قائل است نه در وجود. موضوع دیگری که ملاصدرا در آن ابتکار نشان داده است فرضیه ٔ مشهور «حرکت جوهری » است . پیش از او اکثریت حکما از آن جمله ابن سینا حرکت را دراعراض جسم طبیعی منحصر می دانستند. ملاصدرا جوهر را نیز متحرک اعلام نمود ولی تصریح کرد که تغییری که بر اثر این حرکت در جوهر پدید می آید تغییری است اشتدادی و استکمالی و به حقیقت جوهر جسم خدشه وارد نمی سازد وآن را دگرگون نمی کند، چنانکه تغییراتی که انسان را در ادوار مختلف زندگی عارض می گردد از حیث شدت و ضعف کمال انسانیت است نه از حیث حقیقت انسان ، یعنی جوهر جسم انسان و هسته ٔ اصلی وجود او. ملاصدرا از فرضیه ٔ حرکت جوهری نتایجی چند می گیرد که از آن جمله اثبات «معاد جسمانی » است . وی برای اینکه از سب و شتم در امان باشد و از حربه ٔ تکفیر مصون ماند می کوشید تا مطالب فلسفی را با احادیث و اخبار وفق دهد و مدلل دارد که شرع و حکمت معارض یکدیگر نیستند و تألیف «شرح کافی »بر همین اساس بوده است . و رجوع به صدرا (ملا...) در همین لغت نامه و نیز رجوع به روضات الجنات ص 331 و ریحانةالادب و قصص العلماء تنکابنی ص 329 و دانشمندان و سخن سرایان فارس ج 3 صص 437 - 444 و مبانی فلسفه شود.