مو

مو. [ م َ/ م ُ ] (اِ) درخت انگور که رز نیز گویند. (ناظم الاطباء). درخت انگور است . (انجمن آرا) (آنندراج ). تاک . رز. تنک . میوانه . انگور. کرم . کرمة. مَیْوْ درخت انگور. درختی است که از میوه ٔ آن استفاده می شود و آن در اغلب نقاط ایران از جمله در جنگلها یافت می شود. (یادداشت مؤلف ). مهمترین نوع تیره ٔ رزها که در تمام نقاط معتدل سطح زمین کاشته می شود. گلهای آن هنگام باز شدن از پایین جدا می شود وپنج پرچم و تخمدانی با دو برچه بهم چسبیده از آن بیرون می آید و میوه ای می سازد که آن را انگور می گویند. کشت مو و پرورش آن یکی از بزرگترین منابع ثروتی کشورهای نقاط معتدله است که آفتاب کافی داشته باشند. مواد قندی فراوان در حبه های میوه ٔ آن جمع می شود. اقسام مو در کشور ایران فراوان و در بسیاری از نقاط از حبه های خشک آن سبزه یا کشمش تهیه می شود. (از گیاه شناسی گل گلاب ص 261). مو در تمام جنگلهای شمال تا یک هزار گزاز سطح دریا می روید. آن را در گیلان : رز، دیورز، یاتله رز، در مازندران و گرگان غوره ، ماله غوره ، و در کتول معل می خوانند. درخت مو از لحاظ جنگلبانی ارزش چندانی ندارد ولی برای درختکاری زمینهای خشک مناسب است زیرا در مقابل کم آبی پایداری بسیار می کند. (جنگل شناسی ساعی ج 1 ص 244). درختچه ای است بالارونده از تیره ٔ رزها و جزو رده ٔ دولپه ایهای جدا گلبرگ . ساقه های این گیاه فاصله بفاصله دارای گرههایی است که از محل این گرهها برگ و پیچک (که در مو همان برگ تغییر شکل یافته است ) و گل (که بعدها تبدیل به میوه می گردد) و ساقه ٔ فرعی خارج می شوند. گلهای مو مجتمع و به شکل خوشه ٔ مرکب است و چون هر گل تبدیل به یک میوه سته ای کوچک می شود، مجموع میوه ها هم به طور فراهم بر روی یک دم گل اصلی ضخیم قرار می گیرند. مجموعاً میوه های واقع بر روی این دم گل اصلی را یک خوشه ٔ انگور نامند. گلهای مو دارای کاسبرگ سبز رنگ و 4 یا 5 گلبرگ است . کاسبرگها موقع باز شدن گلبرگها می افتند. تعداد پرچمها به تعداد گلبرگهاست . مو گیاهی است که در نواحی معتدله و همچنین نواحی گرم می روید. برگهای آن متناوب و دارای 5 بریدگی پنجه مانند است . دمبرگش دراز و سطح فوقانی پهنک سبز تیره و سطح تحتانی اش کرکدار و مایل به سفید است .منشاء این گیاه را در نواحی مختلف آسیا ذکر کرده اندولی امروز تقریباً در سراسر کره ٔ زمین کشت می شود. قسمت مورد استفاده ٔ آن برگ و شیره ٔ گیاهی و میوه ٔ آن است . میوه ٔ نارس آن غوره نام دارد که طعمش ترش و قابض است و عصاره ای که از فشردن غوره حاصل می شود به نام آب غوره جهت چاشنی اغذیه و تهیه ٔ شربت غوره مصرف می گردد. میوه ٔ رسیده ٔ این گیاه انگور نام دارد که دارای طعمی شیرین و کمی اسید و مطبوع است . گونه های متعدد مو در نقاط مختلف ایران خصوصاً خراسان و قزوین و همدان و اراک و شیراز و ارومیه کشت می شوند :
گر بوی بزمگاه تو آرد صبا به باغ
آب رقیق می شود اندر عروق مو.

اثیرالدین اخسیکتی (از انجمن آرا).

|| نخوش ، تاک دشتی که سیاه دار و کرمةالبیضاء گویند. (ناظم الاطباء).