ناخنه

ناخنه . [ خ ُ ن َ / ن ِ ] (اِ) ظفر. ظَفَرَه . (مهذب الاسماء). مرضی است از امراض چشم و آن گوشتی باشد که در گوشه ٔ چشم بهم میرسد و بتدریج تمام چشم را می گیرد. گویند از نگاه کردن به ستاره ٔ سهیل آن کوفت برطرف می شود. و آنچه در چشم آدمی بهم میرسد اگر علاج نکنند زیاده گردد و آنچه در چشم اسب و استر بهم رسد اگر در ساعت نبرند هلاک سازد. (برهان قاطع) (انجمن آرای ناصری ). گوشت پاره ای که در گوشه ٔ چشم پدید آید و بتدریج همه ٔ چشم را فرا گیرد. (ناظم الاطباء) :
هر چه در چشم عمر ناخنه بود
ناخن قهر تو عیان برداشت .

مجیر بیلقانی .

جهان به چشمی ماند در او سیاه و سپید
سپید ناخنه دار و سیاه نابینا.

خاقانی .

تن چو ناخن شد استخوانم از آنک
بخت را ناخنه بچشم برست .

خاقانی .

ترسم که بچشم ابلق عمر
از ناخنه استخوان ببینم .

خاقانی .

چشم بهی مدار که در چشم روزگار
آن ناخنه که بود بدل شد به استخوان .

خاقانی .

منکران فضل را جز ناخنه ناخن مباد
کز چنین سگ مردمان باشد دریغ این استخوان .

نظامی .

در چشم تو چون ناخنه پیدا باشد
از بهر تو تشویش مهیا باشد.
چیزی که در این مرض بود فایده مند
در نزدیک حکیم روشنایا باشد(؟)

یوسفی حکیم (از آنندراج ).