نهاوند

نهاوند. [ ن َ / ن ِ وَ ] (اِخ ) شهر نهاوند در 130 هزارگزی مشرق کرمانشاه و 64 هزارگزی جنوب غربی ملایر واقع شده و مختصات جغرافیایی آن بشرح زیر است : طول 48 درجه و 22 دقیقه ، عرض 34 درجه و 12 دقیقه وارتفاع از سطح اقیانوس 1677 گز، اختلاف ساعت نهاوند با تهران 13 دقیقه و 28 ثانیه است . ساختمانهای قدیمی شهر در سراشیبی تپه ای که قلعه ٔ شهر قدیم و دژ مستحکم باستانی در روی آن بنا شده بود و اینک آثار خرابه های آن باقی است واقع شده و مانند سایر بناهای قدیمی کشور کوچه های آن تنگ و پرخم و پیچ و خانه ها کوچک و گلی است . بناهای جدید در جنوب و جنوب شرقی شهر در زمین مسطح مزروعی بنا شده و مطابق اصول بهداشت بزرگ و مشجر ساخته شده اند. آب شهر از چند رشته قنات و چشمه به شرح زیر تأمین میگردد: 1 - قنات قیصریه که دارای 4 سنگ آب است و از قنوات قدیمی شهر بوده در قیصریه ٔ خرابه مظهر شده خانه های چهار باغ و راسته ٔ میرزا آقارا مشروب مینماید. 2 - قنات چشمه عبدل که دارای یک سنگ آب است در علیای محله ٔ سادات مظهر شده قسمتی از محله ٔ سادات میرزا آقایی و چهار باغ را مشروب می نماید. 3 - قنات پهلوان محمدصادق که فعلاً دارای یک سنگ آب است و قسمتی از محله ٔ چهارباغ را مشروب مینماید. 4- قنات گلشن در محله ٔ گلشن مظهر و آن محل را مشروب می نماید. علاوه بر اینها چند چشمه نیز به نام چشمه ٔ علی ، دو خواهران ، چاله اولاد و چشمه ٔ ملامحمد طاهر مورداستفاده است . باغهای مهم شهر نهاوند از رودخانه ٔ گاماسیاب بوسیله ٔ نهر شعبانی که در 16 هزارگزی جنوب شرقی شهر منشعب شده مشروب میگردد. مقدار آب نهر مذکور در بهار 120 سنگ و تابستان حداقل 60 سنگ است . شهر نهاوند در سال 1317 از سیلی که از دره ٔ بارودآب سرازیرشد خسارت زیاد دید و قریب یکهزار نفر تلفات داد. نهاوند سابقه ٔ زلزله نیز دارد، در سال 1308 زلزله ای رخ داد که چندان خسارتی وارد نشد. سکنه ٔ شهر نهاوند طبق صورت اداره ٔ آمار تا آخر سال 1328 بشرح زیر است :
مرد 12446، زن 14006، جمع 26452 تن . از بناهای قدیم شهر بنای امامزاده محمد، شیخ منصور، مسجد جمعه و حمام بازار است . محصول عمده ٔ شهر نهاوند انواع میوه های سردسیری مخصوصاً قیسی ، گردو، سیب ، گلابی ، انواع آلو و بادام است . چوب نیز از صادرات مهم نهاوند است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 5).