هاگ

هاگ . (اِ) (اصطلاح طبیعی ) از ساخته های فرهنگستان ایران معادل اسپر و بمعنای آلت تناسل نباتات ذات الالقاح الخفیه که فرانسویها این طبقه نباتات را "aryptogame" میگویند. (فرهنگ غفاری ). || شکل خفته و مقاوم باکتری است که بر اثر ایجاد آن میکرب میتواند در شرایط نامساعد، حیات خود را حفظ کند. توضیح آنکه بعضی از باکتریها در شرایط نامساعد، بواسطه ٔ تولید هاگ ، در برابر وقایع ناگوار مقاومت بیشتری میکنند، چنانکه هاگهای برخی از میکربها قادرند سالهای متمادی در روی یک قطعه چوب باقی مانده و نسبت به شرایط سخت و حتی مواد گندزدا مقاومت کنند. هاگ پاره ای از میکربها مدت یک ساعت حرارت آب جوش و یا 160 درجه حرارت خشک کوره را تحمل مینماید. هاگ باکتری دارای فعالیت حیاتی بسیار ناچیزی است ، زیرا کلیه ٔ اعمال حیاتی مستلزم مقدار کافی آب و رطوبت است که هاگ فاقد آن میباشد. وقتی هاگ در محل مناسب و مرطوبی قرار گیرد سیتوپلاسم که بوسیله ٔ غلافی احاطه شده در نتیجه ٔ جذب آب متورم میشود و غشاء اطراف را ترکانیده بشکل رشته ای میکرب از آن خارج میشود. باید دانست که اکثر باکتریها فاقد خاصیت تولید هاگ هستند و در بین آنها فقط دو خانواده ٔ باسیلوس و کلوستریدیم میتوانند در مواقع لزوم هاگ دار شوند. طرزایجاد هاگ این است که ابتدا دانه ٔ کوچک و شفافی در داخل پیکر باکتری ظاهر میگردد که بتدریج بزرگ میشود.از مکانیسم تشکیل هاگ و اعمال شیمیائی که در داخل باکتری در هنگام تولید آن صورت میگیرد اطلاع کاملی در دست نیست . برخی آن را در نتیجه ٔ شکل هسته میدانند و هاگ را از جنس دانه های هسته می پندارند، عده ای معتقدند که تولید هاگ همواره با الحاق دو باکتری با یکدیگرو مخلوط شدن هسته ٔ آنها توام میباشد. آنچه مسلم است اینکه هاگ پس از مدتی بشکل توده ٔ متراکمی تمام پیکرباکتری را فراگرفته بوسیله ٔ پوشش ضخیمی احاطه میشود. بطور کلی هاگ های میکربی فاقد آب به حالت آزاد میباشند و عده ای تصور میکنند که در هنگام تبدیل باکتری به هاگ مولکولهای آب محتوی در آن با سایر مواد شیمیایی و پروتئین ها ترکیب می گردد. در ترکیب شیمیایی هاگهااملاح کلسیم بیشتر از فرمهای رشته ای میکرب وجود داردو همین فقدان آب و ازدیاد کلسیم موجب ازدیاد مقاومت باکتری در برابر حرارت میباشد. پس از تشکیل کامل هاگ دیواره ٔ خالی باکتری مانند پوسته ٔ خارجی دانه ٔ حبوبات جدا و هاگ کروی یا بیضی شکل آزاد میگردد. (از میکرب شناسی و زینهاری شناسی عمومی چ دانشگاه صص 42-46).