ترجمه مقاله

هیزم

لغت‌نامه دهخدا

هیزم . [ زُ ] (اِ) وقاد. وقید.وقود. (منتهی الارب ). حطب . هیمه . چوب برای سوختن . چوب خشک سوختنی . (غیاث اللغات ) (آنندراج ) :
شب زمستان بود کپی سرد یافت
کرمکی شب تاب ناگاهی بتافت
کپیان آتش همی پنداشتند
پشته ٔ هیزم بدو برداشتند.

رودکی .


هیزم خواهم همی دو امنه ز جودت
جو دو جریب و دو خم سیکی چون خون .

ابوالعباس (از فرهنگ اسدی ).


به صد کاروان اشتر سرخ موی
همه هیزم آورد پرخاشجوی .

فردوسی .


بیامد دوان پهلوان شادکام
برآورد هیزم فراوان به بام .

فردوسی .


بی وفا هست دوخته به دو نخ
بدگهر هست هیزم دوزخ .

عنصری .


عشق آتش تیز و هیزم تاخ منم
گر عشق بماند همچنین آخ تنم .

صفار.


وانکس که بود بی هنر چو هیزم
جز درخور نار سقر نباشد.

ناصرخسرو.


دو عاشق را بهم خوشتر بود روز
دو هیزم را بهم خوشتر بود سوز.

سعدی .


بعضی به کسر زاء ضبط کرده اند به استناد این بیت نظامی :
همه سختی از بستگی لازم است
چو در بشکنی خانه پرهیزم است .

نظامی .


و این بیت از مولوی :
آدمی راآدمیت لازم است
عود را گر بو نباشد هیزم است .

مولوی .


و این خطا است زیرا که اختلاف توجیه جائز داشته اند فکیف که روی متحرک گردیده باشد. (آنندراج ).
- هیزم دان ؛ جای هیزم . محطب . هیزم خانه .
- هیزم سوختن :
یکی هولناک آتش افروختند
نشستند و هیزم همی سوختند.

؟


- هیزم شکاف ؛ هیزم شکن :
هیزم شکاف پیری فرزانه گاه نزع
میگفت با قرینش و میمرد ناگزیر.

؟


- هیزم شکستن :
ترا تیشه دادم که هیزم شکن
ندادم که دیوار مسجد بکن .

سعدی .


- هیزم شکن ؛ آنکه هیمه های بزرگ را برای سوختن به قطعات کوچک و خرد شکند :
هست چو انگشت کژب و بر سر آن کژب
غرچه ٔ هیزم شکن تبر زده یک بار.

سوزنی .


- هیزم شکنی ؛ شغل و عمل هیزم شکن .
- هیزم فروش ؛ حطاب . (دهار) :
گل از بوستان باده نوشان برند
خس و خارهیزم فروشان برند.

سعدی .


- هیزم کش ؛ کسی که هیمه جمع میکند و برای سوخت فراهم می آورد. آنکه چوبهای ریزه را در آتش اندازد تا درگیرد. (آنندراج ) :
میان دو کس جنگ چون آتش است
سخن چین بدبخت هیزم کش است .

سعدی .


- هیزم کشی ؛ شغل و عمل هیزم کش : پیشه ٔ ایشان شبانی و هیزم کشی و مزدوری بودی . (فارسنامه ٔ ابن بلخی ).
- امثال :
چوب صندل بو ندارد هیزم است .
دو هیزم را بهم بهتر بود سوز .

سعدی .


هیزم تر به کسی فروختن .
هیزم تر دود برآرد نه نور .
ترجمه مقاله