کیله
لغت‌نامه دهخدا
کیله . [ل َ / ل ِ ] (اِ) پیمانه باشد که بدان غله و آرد و چیزهای دیگر پیمایند. (برهان ) (آنندراج ). در بهار عجم نوشته که کَیله پیمانه ٔ غله و جز آن ، و این مفرس کیل است . (آنندراج ) (ناظم الاطباء). پیمانه . (صحاح الفرس ) (از ناظم الاطباء). پیمانه . (صحاح الفرس ) (غیاث ). کیله در فارسی مأخوذ از عربی به معنی پیمانه است . (فرهنگ نظام ). کیل . مکیال . پیمانه . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا) :
آمد گه نوروز و جهان گشت دل افروز
شد باغ ز بس گوهر چون کیله ٔ کیال .
گیر که قحط است جهان نیست دگر کاسه و نان
ای شه پیدا و نهان کیله و انبار تو کو؟
گاهی تو را پردر کنم گاهی ز زهرت پر کنم
آگاه شو آخر ز من ای در کفم چون کیله ای .
کیله ٔ رزقش اگر درشکند میکائیل
عوضش گاه بود خلد و گهی کوثر او.
چو در کیله ٔ جو امانت شکست
ز انبار گندم فروشوی دست .
- امثال :
همان خر است و یک کیله جو ؛ دانش و خرد و تجربت و آزمون وی مثل پیش است و ترقی نکرده است . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
|| طبق فرمان غازان خان مغول ، واحدی بود معادل ده من تبریز. کیله در بعضی شهرها از جمله اراک (سلطان آباد) مستعمل است ، و آن ظرفی است چوبی و گرد که حجم آن وقتی که پر و ممتلی باشد معادل یک من تبریز است . همچنین کیله برای توزین ماست و دوغ به کار می رود، و آن ظرفی است سفالی که یک من و یک چارک تبریز (= 5 چارک ) گنجایش دارد. (فرهنگ فارسی معین ). || به هندی میوه ای است که عربان موز گویند. (برهان ) (آنندراج ). به هندی موز است . (فهرست مخزن الادویه ): مَوز؛ مویز که به هندی کیله نامند. (منتهی الارب ). || در بعضی لهجه های قراء شمال تهران از جمله شهرستانک ، جوی . نهر. مادی . کیل . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا). || (پسوند) مزید مؤخر امکنه : اترپ کیله . اورنگ کیله . بهرام علی کیله . چشمه کیله . درازه بال کیله . زردکیله . زوارکیله . سرکیله . سرگنجه کیله . شاه کیله . شاه مرادکیله . عبدالملکی کیله . علی آبادکیله . محمدکیله . مرزان کیله . مشان کیله . ملاکیله . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
آمد گه نوروز و جهان گشت دل افروز
شد باغ ز بس گوهر چون کیله ٔ کیال .
فرخی .
گیر که قحط است جهان نیست دگر کاسه و نان
ای شه پیدا و نهان کیله و انبار تو کو؟
مولوی .
گاهی تو را پردر کنم گاهی ز زهرت پر کنم
آگاه شو آخر ز من ای در کفم چون کیله ای .
مولوی .
کیله ٔ رزقش اگر درشکند میکائیل
عوضش گاه بود خلد و گهی کوثر او.
مولوی .
چو در کیله ٔ جو امانت شکست
ز انبار گندم فروشوی دست .
سعدی .
- امثال :
همان خر است و یک کیله جو ؛ دانش و خرد و تجربت و آزمون وی مثل پیش است و ترقی نکرده است . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
|| طبق فرمان غازان خان مغول ، واحدی بود معادل ده من تبریز. کیله در بعضی شهرها از جمله اراک (سلطان آباد) مستعمل است ، و آن ظرفی است چوبی و گرد که حجم آن وقتی که پر و ممتلی باشد معادل یک من تبریز است . همچنین کیله برای توزین ماست و دوغ به کار می رود، و آن ظرفی است سفالی که یک من و یک چارک تبریز (= 5 چارک ) گنجایش دارد. (فرهنگ فارسی معین ). || به هندی میوه ای است که عربان موز گویند. (برهان ) (آنندراج ). به هندی موز است . (فهرست مخزن الادویه ): مَوز؛ مویز که به هندی کیله نامند. (منتهی الارب ). || در بعضی لهجه های قراء شمال تهران از جمله شهرستانک ، جوی . نهر. مادی . کیل . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا). || (پسوند) مزید مؤخر امکنه : اترپ کیله . اورنگ کیله . بهرام علی کیله . چشمه کیله . درازه بال کیله . زردکیله . زوارکیله . سرکیله . سرگنجه کیله . شاه کیله . شاه مرادکیله . عبدالملکی کیله . علی آبادکیله . محمدکیله . مرزان کیله . مشان کیله . ملاکیله . (از یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
