ترجمه مقاله

گاسترولا

لغت‌نامه دهخدا

گاسترولا. (اِ) مرحله ای است از رشد جنین که در دنباله ٔ بلاستولا قرار داشته و در آن دو طبقه ٔ سلولی یا برگه مشخص میگردند یکی خارجی یا اکتودرم و دیگری داخلی یا آندودرم . گاسترولا بطرق مختلفی تشکیل می شود:
1 - گاسترولاسیون بواسطه ٔ فرورفتگی یا آمبولی . هرگاه تخم توتیای دریایی را در نظر آوریم در قطب حیوانی آن 50 سلول بیرنگ موجودند که در موقع گاسترولا محل خود را ترک گفته و پس از آنکه در بلاستوسل افتادند و تشکیل مزانشیم را دادند (که شرح آن بعداًخواهد آمد) 25 عدد آن ها اسکلت لاروی را بوجود می آورند و 25 عدد دیگر عناصر خونی را تشکیل میدهند و در همین موقع است که شکل کروی بلاستولا تغییر یافته و به هرم نامنظمی تبدیل می شود. پس از مهاجرت 50 سلول بیرنگ بلاستومرهای رنگین در حفره ٔ تسهیم فرورفته و به این ترتیب بلاستولا به کیسه ای مبدل میگردد که دارای دو جداراست جدار خارجی اکتودرم را بوجود آورده و جدار داخلی آندودرم را درست میکند. سوراخی که در ابتدای فرورفتگی واقع است بلاستوپور نامیده می شود که به داخل فضایی به اسم گاستروسل یا حفره ٔ آرکانتریک مربوط است و جدار گاستروسل را که فقطاز آندودرم ساخته شده است کیسه ٔ گوارشی اولیه یا روده ٔ رویانی یا ارکانترون نامند. در نتیجه تشکیل کیسه گوارشی بلاستوسل کوچک میشود و هر قدر کیسه بزرگتر گشته از حجم بلاستوسر کاسته شده و حتی گاهی بکلی از بین میرود. 2 - گاسترولاسیون بواسطه اپی بولی موقعی که گاسترولا در مورد استروبلاستول بخواهد تشکیل شود به علت عدم حفره تسهیم فرورفتگی غیرممکن گردیده و گاسترولاسیون بوجه دیگری انجام میگیرد یعنی سلولهای کوچکی که در بالای سلول های بزرگ قرار دارند بسرعت تکثیر مییابند و برگه ٔ اکتودرمی را بوجود می آورند که ماکرومرهای اندودرمی را میپوشانند این نوع گاسترولاسیون را بواسطه اپوبولی گویند. ماکرومرهایی که بدون تغییر محل آندودرم را درست کرده اند ابتدا روده ٔ پری بوجود می آورند که لوله ٔ گوارشی و بلاستوپور آن بعداً باز میشوند (مطابق شکل ) مثال شکمپایان . 3 - گاسترولاسیون بواسطه دلامیناسیون در حالت بلاستولادوک تقسیم بلاستومرها بطورشعاعی قرار گرفته و به این ترتیب سطح تقسیم موازی سطح خارجی رویان میگردد پس از تقسیم بلاستومرهای ثانوی بشکل دو ورقه بر روی یکدیگر قرار میگیرند ورقه ٔ خارجی اکتودرم و داخلی اندودرم را درست میکند بلاستوپور بعداً باز میگردد. مثال مدوز (مطابق شکل 2).
4- گاسترولاسبون بواسطه ٔ مهاجرت :
برعکس آنچه درباره ٔ گاسترولاسیون بواسطه ٔ دلامیناسیون گفتیم در این حالت تغییر شکل بلاستولا به گاسترولا بواسطه ٔ تقسیم سلول ها صورت نگرفته بلکه در نتیجه ٔ مهاجرت آنها انجام میگیرد یعنی بعضی از سلولهای بلاستودرم از سلول های مجاور جدا گشته و بعد از آنکه طبقه ٔ بلاستودرمی را ترک گفتند وارد بلاستوسل میشوند. مجموع این سلولهای مهاجر که ابتدا بطور نامنظم بوده و بعداً مرتب میشوند آندودرم رویانی را تشکیل میدهند. 5- گاسترولاسیون بواسطه ٔ تکثیر در بیشتر حالات چنین بنظر میرسد که نمو رویانی بدون مرحله ٔ گاسترولا خاتمه مییابد مثلاً در بعضی از بندپایان و بیشتر مهره داران به آسانی نمیتوان بوجود این دوره رویانی پی برد. امروزه دقت کامل رویان شناسان توانسته تا حدی مجهول را برطرف سازد ولی هنوز این امر بطور قطع واضح نگشته است هرگاه جریان نمو تخم حشره ای را در نظر آوریم موقعی که تسهیم خاتمه یافت بلاستودرمی که تخم را احاطه میکند دارای دو ناحیه ٔ مشخص است : یک ناحیه که از سلول های بلند درست شده و به اسم نوار زاینده موسوم و رویان حقیقی را بوجود می آورد (مطابق شکل 3) و دیگر سلول های پهنی که جدارهای رویان را درست میکنند.
نوار زاینده در وسط دارای شیاری میگردد که بنا به عقیده ٔ بعضی از دانشمندان بلاستودرمی را نمایش میدهد که در جهت طول کشیده شده است . پس از آن سلول های ته شیار تکثیر یافته و قسمتی از آن آندودرم رویان میگردد و در این موقع است که مرحله ٔ گاسترولاتشکیل میگردد. نظیر تغییراتی که در تخم حشرات ذکر شد و در مورد تخم مهره داران نیز ملاحظه میشود. (جانورشناسی عمومی فاطمی چ دانشگاه ج 1 از ص 153 تا 156).
ترجمه مقاله