گیرنده
لغت‌نامه دهخدا
گیرنده . [ رَ دَ / دِ ] (نف ) نعت فاعلی از گرفتن .اخذکننده و دریافت کننده . (ناظم الاطباء). ستاننده .
- خون گیرنده ؛ که خونریز را به کیفر کشاند. که انتقام مقتول را از قاتل بستاند :
گر بود دست من از دامن قاتل کوتاه
خون گیرنده ٔ من دست درازی دارد.
|| عامل ومحصل و مستخرج مالیات . اخذکننده ٔ مالیات و خراج و جز آن :
شمعشد در درد حسنت پای بست شمعدان
شرط باشد کنده بر پا عامل گیرنده را.
چراغ هدایت در معنی این کلمه گوید: بمعنی قید شده تا زر از او بتحصیل کنند و در بعضی از جاها به معنی به زور کسی را قید کردن برای گرفتن زر باشد. || گزنده . قاپنده . که بگزد. (سگ ) جارح . جارحه . (یادداشت به خط مؤلف ). || شکارگیر. شکاری . (یادداشت به خط مؤلف ).
- گیرنده مرغ ؛ مرغ شکاری . مرغ گیرنده :
دلم گشت از این مرغ گیرنده تنگ
که مرغان چو نخجیر بود او پلنگ .
- گیرنده باز ؛ باز شکاری :
به روزی که رای شکار آیدت
چو گیرنده بازان به کار آیدت .
|| گزنده . گَس : هم زاک وهم مازو را مژه ٔ تند و گیرنده است . (جامع الحکمتین ص 169). || چسبناک . چسبنده :
از گل تیره سراپایش گیرنده چو قیر
وز درختان گشن چون شب تاریک سیاه .
و این خشاب (چهارچوبی عظیم بر هیأت منجنیق در خلیج فارس برای راهنمایی کشتیها) را بعضی گویند که بازرگانی بزرگ ساخته است و بعضی گفتند که پادشاهی ساخته است و غرض از آن دو چیز بوده است یکی در آن حدود که آن است (خشاب ) خاکی گیرنده است و دریا تنک چنانکه اگر کشتی بزرگ به آنجا رسد بر زمین نشیند و کس نتواند خلاص کردن ... (سفرنامه ٔ ناصرخسرو چ 3 دبیرسیاقی ص 162). || برآینده . مستجاب شونده . نفرین یا دعا که مستجاب شود. (از یادداشت مؤلف ). || که روشن تواند شد. که افروخته تواند شد. || که تواند افروخت . (یادداشت به خط مؤلف ). که فروزان تواند ساخت . (یادداشت به خط مؤلف ). || جذب کننده . جاذب . که جذب کند بیننده یا شنونده را چون : چشمی گیرنده یا آوازی گیرنده . (یادداشت به خط مؤلف ). || ممسک و بخیل . (یادداشت به خط مؤلف ). || در اصطلاح ستاره شناسان کاسف را گویند چنانکه قمر، کاسف شمس باشد : گیرنده ٔ او [ آفتاب ] قمر است . (التفهیم بیرونی ص 217). || (اِ) دستگاه گیرنده ٔ تلگراف . آن آلت رادیو که گیرد، مقابل دستگاه دهنده و فرستنده . (یادداشت به خط مؤلف ).
- خون گیرنده ؛ که خونریز را به کیفر کشاند. که انتقام مقتول را از قاتل بستاند :
گر بود دست من از دامن قاتل کوتاه
خون گیرنده ٔ من دست درازی دارد.
صائب .
|| عامل ومحصل و مستخرج مالیات . اخذکننده ٔ مالیات و خراج و جز آن :
شمعشد در درد حسنت پای بست شمعدان
شرط باشد کنده بر پا عامل گیرنده را.
اشرف (از چراغ هدایت ).
چراغ هدایت در معنی این کلمه گوید: بمعنی قید شده تا زر از او بتحصیل کنند و در بعضی از جاها به معنی به زور کسی را قید کردن برای گرفتن زر باشد. || گزنده . قاپنده . که بگزد. (سگ ) جارح . جارحه . (یادداشت به خط مؤلف ). || شکارگیر. شکاری . (یادداشت به خط مؤلف ).
- گیرنده مرغ ؛ مرغ شکاری . مرغ گیرنده :
دلم گشت از این مرغ گیرنده تنگ
که مرغان چو نخجیر بود او پلنگ .
فردوسی .
- گیرنده باز ؛ باز شکاری :
به روزی که رای شکار آیدت
چو گیرنده بازان به کار آیدت .
فردوسی .
|| گزنده . گَس : هم زاک وهم مازو را مژه ٔ تند و گیرنده است . (جامع الحکمتین ص 169). || چسبناک . چسبنده :
از گل تیره سراپایش گیرنده چو قیر
وز درختان گشن چون شب تاریک سیاه .
فرخی .
و این خشاب (چهارچوبی عظیم بر هیأت منجنیق در خلیج فارس برای راهنمایی کشتیها) را بعضی گویند که بازرگانی بزرگ ساخته است و بعضی گفتند که پادشاهی ساخته است و غرض از آن دو چیز بوده است یکی در آن حدود که آن است (خشاب ) خاکی گیرنده است و دریا تنک چنانکه اگر کشتی بزرگ به آنجا رسد بر زمین نشیند و کس نتواند خلاص کردن ... (سفرنامه ٔ ناصرخسرو چ 3 دبیرسیاقی ص 162). || برآینده . مستجاب شونده . نفرین یا دعا که مستجاب شود. (از یادداشت مؤلف ). || که روشن تواند شد. که افروخته تواند شد. || که تواند افروخت . (یادداشت به خط مؤلف ). که فروزان تواند ساخت . (یادداشت به خط مؤلف ). || جذب کننده . جاذب . که جذب کند بیننده یا شنونده را چون : چشمی گیرنده یا آوازی گیرنده . (یادداشت به خط مؤلف ). || ممسک و بخیل . (یادداشت به خط مؤلف ). || در اصطلاح ستاره شناسان کاسف را گویند چنانکه قمر، کاسف شمس باشد : گیرنده ٔ او [ آفتاب ] قمر است . (التفهیم بیرونی ص 217). || (اِ) دستگاه گیرنده ٔ تلگراف . آن آلت رادیو که گیرد، مقابل دستگاه دهنده و فرستنده . (یادداشت به خط مؤلف ).
