سرمالغتنامه دهخداسرما. [ س َ ] (اِ) سرما (از: سرد) به شباهت با گرما (از: گرم ) ساخته شده (والا میبایست سردا بشود). (دارمستتر تتبعات ایرانی ج 1 ص 267). همین شکل در پهلوی نیز وجود دارد: «سرماک » برابر «گرماک » . گیلکی «سرمه » ،
صرماءلغتنامه دهخداصرماء. [ ص َ ] (ع ص ) دشت بی آب . (منتهی الارب ). || ناقه ٔ کم شیر. (منتهی الارب ).
شرماءلغتنامه دهخداشرماء. [ ش َ ] (ع ص ) زنی که هردو شرمش یکی شده باشد. زن مفضاة. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). رجوع به مفضاة شود. || زن کفته بینی . (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء).
سرماهیلغتنامه دهخداسرماهی . [ س َ ] (ص نسبی ، اِ مرکب ) از: سر + ماه (شهر عربی ) + ی (نسبت ). (از حاشیه ٔ برهان قاطعچ معین ). ماهیانه و مقرری باشد که در هر سر ماه به نوکر و امثال آن دهند و آن را به عربی مشاهره گویند.(برهان ). مقرری که در سر هر ماه به نوکر دهند و آن را ماهانه نیز گویند و به تازی
سرماخوردگیلغتنامه دهخداسرماخوردگی . [ س َ خوَرْ / خُرْ دَ/ دِ ] (حامص مرکب ) زکام . نزله . چایمان . چاییدگی .
سرماریزگیلغتنامه دهخداسرماریزگی . [ س َ زَ / زِ ] (اِ مرکب ) هوایی باشد متصل و مماس زمین که از غایت سرما فسرده گردد و مانند برفی در نهایت ریزگی و تنکی به زمین بریزد و اکثر در شبهای خنک یا در اول و در آخر روز که سرما بیشتر باشد بهم میرسد. (برهان ) (آنندراج ) (جهانگ
سرمازدگیلغتنامه دهخداسرمازدگی . [س َ زَ دَ / دِ ] (حامص مرکب ) حالت سرمازده . || آفتی که بسبب سرمای شدید به درختان و میوه های آنها رسد. || آسیبی که بعلت سرمای سخت در برخی از اعضای بدن ایجاد شود. (فرهنگ فارسی معین ).
سرمازدهلغتنامه دهخداسرمازده . [ س َ زَ دَ / دِ ] (ن مف مرکب ) که از سرما آفت دیده باشد : سرمازدگان را به ماه بهمن خفتانه ٔ خر خز و پرنیان است . ناصرخسرو (دیوان چ تهران ص 72).
سرماهیلغتنامه دهخداسرماهی . [ س َ ] (ص نسبی ، اِ مرکب ) از: سر + ماه (شهر عربی ) + ی (نسبت ). (از حاشیه ٔ برهان قاطعچ معین ). ماهیانه و مقرری باشد که در هر سر ماه به نوکر و امثال آن دهند و آن را به عربی مشاهره گویند.(برهان ). مقرری که در سر هر ماه به نوکر دهند و آن را ماهانه نیز گویند و به تازی
سرما زدنلغتنامه دهخداسرما زدن . [ س َ زَ دَ ] (مص مرکب ) به عضوی یا میوه ای آفت رسیدن بسبب سرمای سخت . رجوع به ماده ٔ قبل شود.
سرما یافتنلغتنامه دهخداسرما یافتن . [ س َ ت َ ] (مص مرکب ) سرما خوردن : گفت زنهار پشت مرا به کنار گیر ساعتی که سرما یافته ام . (مجمل التواریخ ).
سرمای گللغتنامه دهخداسرمای گل . [ س َ ی ِ گ ُ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) سرمای خفیف که در ایام شکفتن گل سرخ یعنی گلاب میباشد. (آنندراج ) (غیاث ) : عندلیب ما ندارد طبع استغنای گل میشود دست و دل ما سرد از سرمای گل .صائب (از آنندراج ).
سرماخوردگیلغتنامه دهخداسرماخوردگی . [ س َ خوَرْ / خُرْ دَ/ دِ ] (حامص مرکب ) زکام . نزله . چایمان . چاییدگی .