استفهام
لغت‌نامه دهخدا
استفهام . [ اِ ت ِ ] (ع مص ) فهمیدن خواستن . (منتهی الارب ). مفهوم خواستن . (تاج المصادر بیهقی ). مفهوم درخواستن . (زوزنی ). فهمیدگی چیزی خواستن . (غیاث ). دانستن خواستن . دریافتن خواستن . || مفهوم کردن . (زوزنی ). || پرسش . سؤال کردن . پرسیدن :
بهر این لفظ الست مستبین
نفی و اثبات است در لفظی دفین
زآنکه استفهام اثبات است این
لیک در وی لفظ لیس هم ببین .
|| الاستفهام ؛ استعلام ما فی الضمیر المخاطب و قیل هو طلب حصول صورةالشی ٔ فی الذهن فان کانت تلک الصورة وقوع نسبة بین الشیئین اولا وقوعها فحصولها هو التصدیق و الا فهو التصور. (تعریفات جرجانی ). الاستفهام ؛ هو عند اهل العربیة من انواع الطلب الذی هو من اقسام الانشاء. و هو کلام یدل ّ علی طلب فهم ما اتصل به اداةالطلب . فلایصدق علی افهم فان ّ المطلوب لیس فهم ما اتصلت به لان اداةالطلب صیغةالامر. و قد اتصلت بالفهم و لیس المطلوب به طلب فهم الفهم . بخلاف اءَ زید قائم فان المطلوب به طلب فهم مضمون زید قائم . و سمی استفهاماً لذلک . و هذا الطلب علی خلاف طلب سائر الاَّثار من الفواعل . فان العلم فی علمنی مطلوب المتکلم و هو اثرالمعلم لکن یطلب فعله الذی هو التعلیم لیترتب علیه الاثر. و کذا فی اضرب زیداً، المطلوب مضروبیة زید. و یطلب من الفاعل التأثیر، لیترتب علیه الاثر. و فی زید قائم یطلب نفس حصول قیام زید فی العقل لان ّ الاداة انّما اتصلت بقیام زید. بخلاف علمنی فان الاداة فیه متصلة بالتعلیم . کذا فی الاطول و فی الاتقان . و لکون الاستفهام طلب ارتسام صورة ما فی الخارج فی الذهن لزم ان لایکون حقیقة الا اذا صدر عن شاک یصدق بامکان الاعلام . فان غیرالشاک اذا استفهم یلزم منه تحصیل الحاصل و اذا لم یصدق بامکان الاعلام انتفت فائدةالاستفهام . وقال بعض الائمة و ما جاء فی القرآن علی لفظ الاستفهام فانما یقع فی خطاب علی معنی ان المخاطب عنده علم ذلک الاثبات او النفی حاصل - انتهی . (کشاف اصطلاحات الفنون ).
- اداة استفهام ؛ کلمه ای که بدان طلب فهم و دریافت کنند مانند: آیا و چرا و برای چه و چه و چون و چند، و هَل واَ و غیره .
- استفهام کردن ؛ پرسیدن . استفسار کردن .
بهر این لفظ الست مستبین
نفی و اثبات است در لفظی دفین
زآنکه استفهام اثبات است این
لیک در وی لفظ لیس هم ببین .
مولوی .
|| الاستفهام ؛ استعلام ما فی الضمیر المخاطب و قیل هو طلب حصول صورةالشی ٔ فی الذهن فان کانت تلک الصورة وقوع نسبة بین الشیئین اولا وقوعها فحصولها هو التصدیق و الا فهو التصور. (تعریفات جرجانی ). الاستفهام ؛ هو عند اهل العربیة من انواع الطلب الذی هو من اقسام الانشاء. و هو کلام یدل ّ علی طلب فهم ما اتصل به اداةالطلب . فلایصدق علی افهم فان ّ المطلوب لیس فهم ما اتصلت به لان اداةالطلب صیغةالامر. و قد اتصلت بالفهم و لیس المطلوب به طلب فهم الفهم . بخلاف اءَ زید قائم فان المطلوب به طلب فهم مضمون زید قائم . و سمی استفهاماً لذلک . و هذا الطلب علی خلاف طلب سائر الاَّثار من الفواعل . فان العلم فی علمنی مطلوب المتکلم و هو اثرالمعلم لکن یطلب فعله الذی هو التعلیم لیترتب علیه الاثر. و کذا فی اضرب زیداً، المطلوب مضروبیة زید. و یطلب من الفاعل التأثیر، لیترتب علیه الاثر. و فی زید قائم یطلب نفس حصول قیام زید فی العقل لان ّ الاداة انّما اتصلت بقیام زید. بخلاف علمنی فان الاداة فیه متصلة بالتعلیم . کذا فی الاطول و فی الاتقان . و لکون الاستفهام طلب ارتسام صورة ما فی الخارج فی الذهن لزم ان لایکون حقیقة الا اذا صدر عن شاک یصدق بامکان الاعلام . فان غیرالشاک اذا استفهم یلزم منه تحصیل الحاصل و اذا لم یصدق بامکان الاعلام انتفت فائدةالاستفهام . وقال بعض الائمة و ما جاء فی القرآن علی لفظ الاستفهام فانما یقع فی خطاب علی معنی ان المخاطب عنده علم ذلک الاثبات او النفی حاصل - انتهی . (کشاف اصطلاحات الفنون ).
- اداة استفهام ؛ کلمه ای که بدان طلب فهم و دریافت کنند مانند: آیا و چرا و برای چه و چه و چون و چند، و هَل واَ و غیره .
- استفهام کردن ؛ پرسیدن . استفسار کردن .
