تویسرکان

تویسرکان . [ س َ / س ِ ] (اِخ ) قصبه ای است در حوالی و جانب شمالی نهاوند... . (انجمن آرا) (آنندراج ). یکی از بخشهای ولایت ثلاث قدیم (ملایر - نهاوند - تویسرکان ) که اینک از شهرستانهای استان پنجم کشور است . وجه تسمیه ٔ آن از دو کلمه ٔ توی و سرکان ترکیب شده و نام دو قصبه ٔبزرگ قدیمی است . توی شهر فعلی و سرکان نام قصبه ای است در 6 هزارگزی شمال توی . در حال حاضر قصبه ٔ سرکان همان سرکان نامیده می شود ولی توی به تنهائی گفته نمیشود و کلمه ٔ تویسرکان نام خاص شهر مرکز شهرستان است .شهرستان تویسرکان محدود است : از طرف شمال به کوه الوند، از شمال باختری به بخش اسدآباد شهرستان همدان ، از خاور به شهرستان ملایر، از جنوب به شهرستان نهاوند، از باختر به بخش کنگاور شهرستان کرمانشاهان . شهرستان تویسرکان در دره های دامنه ٔ جنوب باختری کوه الوندواقع است و شعبه های مختلف این کوه از هر سمت ، شهرستان تویسرکان را فراگرفته است . کوههای خان گرمز، کمرزرد، کلیان و سیاه دره از ارتفاعات این شهرستان بشمار می آیند. رودخانه های مهم آن کرزان رود و خرم رود است . محصول عمده ٔ این شهرستان غلات و میوه و خشکبار و توتون و پنبه و پوست و پشم و چوب و صنایع دستی قالی و قالیچه است . این شهرستان از سه دهستان تشکیل یافته است : 1 - کرزان رود با 36 آبادی و 41000 تن سکنه . 2 - خرم رود با 39 آبادی و 17000 تن سکنه . 3 - قلقل رود با 40 آبادی و 19000 تن سکنه . شهر تویسرکان در یکی از دره های باختری و خوش آب و هوای کوه الوند واقع است و 15000 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).