سار
لغت‌نامه دهخدا
سار. (اِ) پرنده ای است سیاه و خوش آواز که خالهای سفید ریزه دارد. و مرغ ملخ خوار نوعی از آن است . (برهان ) (انجمن آرا) (آنندراج ). جانوری است پرنده و سیاه رنگ که خالهای سفید دارد و خوش آواز بود. (جهانگیری ). در عربی آن را زرزور و در ترکی صغجق گویند. (شعوری ). و در شیراز آن را کاوینک گویند. (رشیدی ). نام مرغی است سخنگوی . (حاشیه ٔ لغت فرس نسخه ٔ خطی نخجوانی ). زرزور. (بحرالجواهر) (زمخشری ). سودانیه . (بحر الجواهر) (زمخشری ) (نخبة الدهر). ساری . (انجمن آرا).سارج . (شرفنامه ٔ منیری ). مرغی است حلال گوشت از جمله ٔ طیور وحشی . سارک . سارنج . سارچه . ساسر. سیاسر. سنقورجوق . سوران :
آن زنگی زلفین بدان رنگین رخسار
چون سار سیاه است و گل اندر دهن سار.
(مجلدی از حاشیه ٔ لغت فرس نسخه ٔ خطی نخجوانی ).
برآمد ز شاخ آن نگونسار سار
که بر سیم بازد ز منقار، قار.
و سار را که به تازی زرازیر گویند زیان ندارد [ نوعی از زهرها ] . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
من شده چون عنکبوت در پی آن دربدر
بانگ کشیده چو سار از پی این جابجا.
از خسان چو سار شورانگیز
چون ملخ بر ملا گریخته ام .
گر ملخ را نیست بر پا موزه ٔ زرین سار
ران او رانین دیبا برنتابد بیش ازین .
اگر در ریاض نعم ایشان [ آل سامان و آل بویه ] چون عندلیب نوای خوش میزدند و یا چون سار بر گلزارترنمی بنوا میکردند بدیع نبود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1272 ص 9).
باز صید آرد بخود از کوهسار
لاجرم شاهش خوراند کبک و سار.
فغان ز درد دل سار و ناله ٔ سحرش
که هست درد دل سار علت ساری .
رجوع به سارج ، سارچه ، سارک ، سارنگ ، سارو، ساروک ، ساری ، شار، شارک و شارو، ونیز رجوع به سودانیه شود. || سار ابلق . مرغ ملخ خوار. سار توتی . || سار سبز. قاریه .(مهذب الاسماء). قاریه . پرنده ای است کوتاه پای ، بلندمنقار و پشت سبز. (زمخشری ). سبزقبا. (شعوری ) (اشتینگاس ). || لاله سار، نام مرغی است سخنگوی و سیاه . (فرهنگ اوبهی ) (برهان ). رجوع به همین کلمه شود. || به معنی شتر هم آمده است چه شتربان را سارابان گویند . (جهانگیری ) (برهان ) (غیاث ) (شعوری ) (انجمن آرا) :
داشتی آن تاجر دولت شعار
صد قطار سار اندر زیر بار.
به این معنی در جائی دیده نشده است و در بیت رودکی بجای سار اشتر هم می توان گذاشت بی اخلالی در نظم . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ساربان شود. || کلک و نی میان تهی . (جهانگیری ) (برهان ) (شعوری ) (انجمن آرا) (آنندراج ). || جای افشردن انگور. و به عربی آن را معصر خوانند. (برهان ). || بلند و بالا. (برهان ).
آن زنگی زلفین بدان رنگین رخسار
چون سار سیاه است و گل اندر دهن سار.
(مجلدی از حاشیه ٔ لغت فرس نسخه ٔ خطی نخجوانی ).
برآمد ز شاخ آن نگونسار سار
که بر سیم بازد ز منقار، قار.
اسدی (گرشاسبنامه ).
و سار را که به تازی زرازیر گویند زیان ندارد [ نوعی از زهرها ] . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
من شده چون عنکبوت در پی آن دربدر
بانگ کشیده چو سار از پی این جابجا.
خاقانی .
از خسان چو سار شورانگیز
چون ملخ بر ملا گریخته ام .
خاقانی .
گر ملخ را نیست بر پا موزه ٔ زرین سار
ران او رانین دیبا برنتابد بیش ازین .
خاقانی .
اگر در ریاض نعم ایشان [ آل سامان و آل بویه ] چون عندلیب نوای خوش میزدند و یا چون سار بر گلزارترنمی بنوا میکردند بدیع نبود. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1272 ص 9).
باز صید آرد بخود از کوهسار
لاجرم شاهش خوراند کبک و سار.
(مثنوی ).
فغان ز درد دل سار و ناله ٔ سحرش
که هست درد دل سار علت ساری .
سلمان ساوجی .
رجوع به سارج ، سارچه ، سارک ، سارنگ ، سارو، ساروک ، ساری ، شار، شارک و شارو، ونیز رجوع به سودانیه شود. || سار ابلق . مرغ ملخ خوار. سار توتی . || سار سبز. قاریه .(مهذب الاسماء). قاریه . پرنده ای است کوتاه پای ، بلندمنقار و پشت سبز. (زمخشری ). سبزقبا. (شعوری ) (اشتینگاس ). || لاله سار، نام مرغی است سخنگوی و سیاه . (فرهنگ اوبهی ) (برهان ). رجوع به همین کلمه شود. || به معنی شتر هم آمده است چه شتربان را سارابان گویند . (جهانگیری ) (برهان ) (غیاث ) (شعوری ) (انجمن آرا) :
داشتی آن تاجر دولت شعار
صد قطار سار اندر زیر بار.
رودکی (از جهانگیری ، انجمن آرا، آنندراج ).
به این معنی در جائی دیده نشده است و در بیت رودکی بجای سار اشتر هم می توان گذاشت بی اخلالی در نظم . (یادداشت مؤلف ). رجوع به ساربان شود. || کلک و نی میان تهی . (جهانگیری ) (برهان ) (شعوری ) (انجمن آرا) (آنندراج ). || جای افشردن انگور. و به عربی آن را معصر خوانند. (برهان ). || بلند و بالا. (برهان ).
