ابن خلکان

ابن خلکان . [ اِ ن ُ خ َل ْ ل َ / ل ِ ] (اِخ ) شمس الدین ابوالعباس احمدبن ابراهیم بن ابی بکربن خلکان بن ناوک بن عبداﷲبن شاکَل بن الحسین بن مالک بن جعفربن یحیی بن خالد البرمکی الاربلی الشافعی . یکی از بزرگان علما و صدور رؤسا. و چنانکه خود او در تضاعیف وفیات گوید به سال 608 هَ .ق . در شهر اربل بمدرسه ٔ ملک معظم مظفرالدین بن زین الدین متولد و در 621 صحیح بخاری را از شیخ صالح بن هبةاﷲ شنوده و پدر او تا آخرعمر (610) متولی تدریس مدرسه ٔ ملک المعظم در اربل بوده است . ابن خلکان در سنه ٔ626 از موطن خویش بحلب رفته و سالی چند ببوده و در سال 633 به دمشق اقامت داشته است . و در 636 نائب قاضی القضاة مصر، یوسف بن حسن سنجاری شده و در 659 قاضی القضاة دمشق گردیده و پس از پانزده سال باز به مصر رفته و سپس بسِمَت متولی قضا به شام بازگشته است . و کتبی صاحب فوات الوفیات گوید: ابن خلکان متولی قضای شام بود و سپس منعزل و ابن صایغ قاضی آنجا گردید و پس ازهفت سال ابن صایغ عزل شد و ابن خلکان بمقام پیشین بازگشت و شعرای وقت از قبیل رشیدالدین فارقی و سعدالدین فارقی و نورالدین بن مصعب او را تهنیتها گفتند. گویند وقتی او را بکذب در انتساب ببرامکه تهمت کردند، او در جواب گفت : اگر بدورغ نسب خواستمی کردن ، خود رابعباس بن عبدالمطلب یا علی بن ابی طالب یا یکی از صحابه بستمی . چه فایدتی مترتب تواند بود در انتساب بقومی که از آنان بقیتی نمانده و در اصل مجوس بوده اند؟ ابن خلکان را اشعاری لطیف حاکی از طبعی سلیم و ذوقی مستقیم است . او به سال 680 از منصب قضای شام مستعفی شده و در 681 درگذشته است . کتاب نفیس او موسوم به وفیات الاعیان و انباء ابناءالزمان یکی از بزرگترین و نافعترین کتابهای فن رجال است . آنرا در 654 بقاهره آغاز کرده و در 672 بهمان شهر بپایان رسانیده است . این کتاب بترتیب حروف معجم و ترجمه ٔ 846 تن از بزرگان امرا و وزرا و علما و جز آنان را شامل است . مولانا ظهیرالدین اردبیلی متوفی به 930 آنرا بفارسی آورده و مرحوم معتمدالدوله فرهادمیرزا به سال 1284 هَ .ق . با تصحیح و حواشی و قیود و اضافاتی در طهران متن عربی آنرا طبع کرده است . و دوسلان بفرانسه ترجمه کرده است ، و محمد افندی رودسی زاده با تصرفاتی به ترکی نقل کرده و در اسلامبول به سال 1280 هَ .ق . به طبع رسیده است . و نسخه ای از کتاب وفیات بخط مؤلف او در متحف بریطانیا موجود است . ابن خلکان را برادری موسوم به بهاءالدین محمد بوده که قضاء بعلبک داشته و در 683 هَ .ق . وفات کرده است و شاید کتاب التاریخ الاکبر فی طبقات العلماء و اخبارهم از او باشد.