ارخبیل

ارخبیل . [ اَ خ َ ] (اِخ ) (مقلوب ارخی بِل ، کلمه ٔ یونانی بمعنی گنگبار یعنی مجمعالجزائر) اسم قطعه ایست از دریا مشتمل بر جزایر مخصوصه و آن دو قسم است : ارخبیل رومی و هندی . نخستین ، فرعی است از بحر متوسط که بمسافت 400 میل بسوی شمال امتداد یابد و معدل عرض آن 200 میل است و موقع آن بین 35 و 41 درجه ٔ عرض شمالی و 23و 28 درجه ٔ طول شرقی است و حد وی از جانب شمال و شمال غربی ترکیه اروپا و از جانب مشرق آسیای صغیر و ازمغرب شهرهای یونان و از جنوب جزیره ٔ کندیا (کاندی ) یا کریت (اقریطش ) است و نیز بنام بحر جزائرالروم و بحر سفید نامیده میشود و آن مشتمل بر جزایر بسیار است و اکثر آنها جزائر سنگی باشند. مساحت بزرگترین آن جزائر 4000 میل مربع است وکوههای آن آهکی است . بلندترین قله ٔ آن 5000 قدم ارتفاع دارد و اعظم جزائر آن جزیره ٔ «اوبه » است و اراضی آن حاصلخیز است و اهم محصولات وی حریر و پنبه و عسل و انگور و انجیر و مویز و پرتقال و مرجان و اسفنج و مرمر و غیره است و مراکز شهرها و قریه های آن بسیار زیباست چه آنها یا بر سواحل دریا واقعند یا در سفح جبال یا وادی های حاصلخیز مشتمل بر چشمه های گوارا. و هوای آن معتدل و صحی و سکنه ٔ وی قوی بنیه و زنان آنجا بجمال صورت مشهورند و کشتی ها بعلت شدت زوابع (گردبادها) و کثرت جزایر کوچک و صخره های هائله جز با مشقت و خطر فراوان نمیتوانند در این دریا سیر کنند. جزایر ارخبیل پیش از اسکندر کبیر مستقل بود و بعض آن تحت سلطه ٔ اثنویین و لقدمونیین و ایرانیان بود و سپس منضم بمملکت مقدونیه شد آنگاه امپراطوری روم بر آن تسلط یافت و از آن پس دست بدست گردید تا در سال 1068 هَ . ق . سلطان سلیم عثمانی بر آن مستقل شد تا آنکه مملکت یونان نشأت یافت و ارخبیل بدان پیوست . اهالی این جزایر بتجارت توجه دارند و بفن فلاحت آگاهند. || اما ارخبیل هندی اهمیت آن کمتر از ارخبیل رومی است و مشتمل بر مجموع جزائر نیم کره ٔ شرقی است که از ساحل آسیای جنوب شرقی تا استرالیا ممتد است و از جزائر آن جزیره های فیلیپین و سومطره (سوماترا) و جاوه و بورنیو و سیلیبس و ملقا و بندا باشد و موقع آن بین 11درجه ٔ عرض جنوبی و 20 درجه ٔ عرض شمالی و 95 و 135 درجه ٔ طول شرقی و دریای چین و اقیانوس ساکن و استرالیا و اقیانوس هند حدود آن باشد و اهالی آن بر دو نوعند: ملاسیه (مالزی ) و زنجیه . (ضمیمه ٔ معجم البلدان ).