اسپارته
لغت‌نامه دهخدا
اسپارته . [ ] (اِخ ) شهریست در ولایت قونیه و مرکز سنجاق حمید، در طرف شمال غربی این ولایت ، در دامنه ٔ شمالی کوه دوراس ، در 180 هزارگزی غربی شهر قونیه و در 115 هزارگزی شمالی اسکله ٔ انطالیه ، در 38 هزارگزی جنوب غربی دریاچه ٔ اکردیر. موقع بسیار زیبا و فرح انگیزی دارد در ارتفاع 988 گز. عرض شمالی آن 37 درجه و 45 دقیقه و 20 ثانیه و طول شرقی 28 درجه و 4 دقیقه و 17 ثانیه است . هوای بسیار لطیف و باغ و باغچه های فراوان دارد. عدّه ٔ نفوس قریب به 17000 تن باشد از اینان فقط 4500 تن نصارای ترک زبان و بقیه مسلمانانند در اندرون شهر 14 جامع موجود است . هفت باب از اینها با مناره و بقیه بی مناره اند و نیز 64 مسجد و دو مدرسه یک کتابخانه ٔ عمومی 377 جلد کتاب و 7 کلیسای رومی و ارمنی و یک رشدیه و 30 مکتب اسلامی و 7 مکتب عیسوی و 6 حمام و 7 کاروانسرا و 60 باب دکان و مغازه و 6 کوره برای آجرسازی و سفال سازی و یک دارالحکومه و یک جایگاه زمستانی لشکریان در این قطعه وجود دارد. پاره ای از اجناس نیز در آنجا بعمل می آورند. مثلاً: کرباس ، پارچه های آستری ، حوله ، قماش رنگارنگ ، تیماج ، و قوطی سیگار نقره و نظایر اینها. مقبره ٔ مشهور خواجه منصور عطار در این شهر است خواجه به پیر افندی سلطان معروف شده . در این خانه دیرک سبزی وجود دارد و چنین گویند که هر دیوانه ای این دیرک را دربغل گیرد شفا یابد و بهمین لحاظ در جوار آن چند باب اطاق ساخته دارالشفاء قرار داده اند. مقابر اولیای دیگر هم مانند،کسک باش سلطان ، علاءالدین افندی ، عبدالقادر افندی و خضر ابدال زیارتگاه میباشد. اسم باستانی این شهر باریس بوده در حال ترکیب با ادات ظرف یونانی بشکل ایس بارتیا درآمده و بقاعده ٔ تحریف اسپارته شده . لوای این شهر مرکزی را حمید نامند که نام یکی ازامرای سلجوقیه بوده است . رجوع به کلمه ٔ حمید شود.
قضای اسپارته قضای مرکزی سنجاق حمید میباشد از طرف شمال بقضای اولوبورلی و از سوی مشرق بقضای اکردیر و از جانب جنوب بسنجاق انطالیه و از جهت مغرب بسنجاق بوردور محدود است و نیز نواحی کچیبورلی و سگرکند را در بر دارد. این قضا به اضافه ٔ مرکزخود و دو مرکز دو ناحیه ٔ فوق مشتمل است بر 52 قریه .عدّه ٔ نفوس تمام قضا به 45000 تن بالغ شود و از این شماره فقط 5000 تن نصارا و بقیه مسلمانانند. در اندرون قضا 45 دبستان هست و 2344 پسر و 1349 دختر در این دبستانها بتحصیل مشغولند. اراضی مزروعه ٔ این قضا به 255340 دونم و غیر مزروعه ٔ آن 36570 دونم است . محصولات ارضیه ٔ آن عبارت است از فواکه متنوّعه ، تریاک ، نیل ، خشخاش و غیره . (قاموس الاعلام ترکی ).
قضای اسپارته قضای مرکزی سنجاق حمید میباشد از طرف شمال بقضای اولوبورلی و از سوی مشرق بقضای اکردیر و از جانب جنوب بسنجاق انطالیه و از جهت مغرب بسنجاق بوردور محدود است و نیز نواحی کچیبورلی و سگرکند را در بر دارد. این قضا به اضافه ٔ مرکزخود و دو مرکز دو ناحیه ٔ فوق مشتمل است بر 52 قریه .عدّه ٔ نفوس تمام قضا به 45000 تن بالغ شود و از این شماره فقط 5000 تن نصارا و بقیه مسلمانانند. در اندرون قضا 45 دبستان هست و 2344 پسر و 1349 دختر در این دبستانها بتحصیل مشغولند. اراضی مزروعه ٔ این قضا به 255340 دونم و غیر مزروعه ٔ آن 36570 دونم است . محصولات ارضیه ٔ آن عبارت است از فواکه متنوّعه ، تریاک ، نیل ، خشخاش و غیره . (قاموس الاعلام ترکی ).
