المجسطی

المجسطی . [ اَ م َ ج ِ ] (اِخ ) مهمترین اثر بطلمیوس القلوذی است . ترجمه ٔ اسم اصلی این کتاب ، ترکیب تألیف ریاضی است و بعد آن را از باب اهمیت و تأثیر فراوانش مگیسته یعنی کبیر خواندند و این اسم هنگام تعریب با افزودن الف و لام عربی المجسطی ، و بعد نزد اروپاییان المژست شده است . این کتاب شامل سیزده مقاله شامل اطلاعات وسیع راجع به نجوم و حاوی نظریه ٔ معروف بطلمیوس در باب اجرام سماوی و کیفیت ترتیب و نظم آنها و حل مثلثات قائم الزوایا و کروی و امثال این مسائل است . المجسطی نزد منجمان اسلامی اهمیت بسیار داشت و چندبار ترجمه و تفسیر شد. نخستین کسی که بترجمه و تفسیر آن توجه کرد یحیی بن خالد برمک است که یک بار جماعتی را بدین کار گماشت و چون دید چنانکه باید از عهده ٔ آن بیرون نیامده اند از ابوحسان و سلم صاحب بیت الحکمه تفسیر آن کتاب را بخواست و آن دو با استعانت از بهترین مترجمان کتاب را به عربی درآوردند و به اصلاح و تصحیح آن مبادرت کردند و بهترین و صحیحترین ترجمه ها را برگزیدند. ثابت بن قرةالحرانی هم یکی از ترجمه های قدیم این کتاب را اصلاح کرد. اسحاق بن حنین نیز یکی از ناقلان این کتاب است و نقل او را هم «ثابت » اصلاح کرد. (ازتاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ج 1 ص 108 و 109). و رجوع به فهرست همین کتاب ذیل المجسطی و ایران باستان ج 1 ص 110 و ج 3 ص 2065 و 2177 و ماده ٔ «مجسطی » شود.