امین
لغت‌نامه دهخدا
امین . [ اَ ] (ع ص ) امانت دار. (منتهی الارب ) (غیاث اللغات ) (مؤید الفضلاء). زنهاردار. (فرهنگ فارسی معین ). قفان . (منتهی الارب ، ذیل ق ف ن ). قبان . (منتهی الارب ، ذیل ق ب ن ). مقابل خائن ، زنهارخوار. (یادداشت مؤلف ) : طالب و صابر و بر سر دل خویش امین . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 389).
برین گنج گوهر یکی نیک بنگر
کرا بینی امروز امین محمد؟
کیسه ٔ عُمْر سپردیم بدهر
دهر غدار امین بایستی .
هست امین چار حرف و تاج سه حرف
بسم بین هم سه حرف و اﷲ چار.
خداترس باید امانت گزار
امین کز تو ترسد امینش مدار
امین باید از داور اندیشه ناک
نه از رفع دیوان و زجر هلاک .
امین خدا مهبط جبرئیل .
|| کسی که بر وی اعتماد کنند و از او ایمن باشند. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). اعتمادکرده شده .(مؤید الفضلاء). معتمدعلیه . (آنندراج ). استوار. (مهذب الاسماء) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). طرف اعتماد. معتمد. ثقه . درستکار. (فرهنگ فارسی معین ). موثوق به . مؤتمن . (یادداشت مؤلف ). دیندار. (ناظم الاطباء) :
حاسدم گوید چرا در پیشگاه مهتران
ما ذلیلیم و حقیر و تو امینی ّ و مهین .
این ابوالقاسم مرد پیر و بخرد و امین و سخنگوی بود. (تاریخ بیهقی ). بدانکه منزلت تو نزد امیرالمؤمنین منزلت راستگوی امین است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 313). و آنرا بر همه ٔ مردم خود عرض کن در حضور امین امیرالمؤمنین محمدبن محمد السلیمانی . (تاریخ بیهقی ص 313). بر اهل بازار و محترفه محتسبی امین گماشت . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
آنچه نپْسندی بخود ای شیخ دین
چون پسندی با برادر ای امین ؟
وزیر مشرق و مغرب امین مکه و یثرب
که هیچ ملک ندارد چو او حفیظ و امین را
جهان فضل و مروت امین دست وزارت
که زیر دست نشاند مقربان مهین را.
گواهی امین است بر درد من
سرشک روان بر رخ زرد من .
امین مشرق و مغرب علاء دولت و دین
که بارگاه رفیعش بآسمان ماند.
- امین تذکره ؛ در اصطلاح سیاسی دوره ٔ قاجاریان ، مأمور صدور تذکره (گذرنامه ). ج ، امنای تذکره . (از فرهنگ فارسی معین ).
- امین حضرت ؛ جبرئیل . (فرهنگ فارسی معین ).
- امین مخزن افلاک ؛ جبرئیل . (فرهنگ فارسی معین ).
- || مرد کامل . ولی . مرشد. (فرهنگ فارسی معین ).
- امین معاون ؛ در اصطلاح اداری دوره ٔ قاجاریان ،منصبی در وزارت معارف آن دوره که پس از وزیر قرار داشت . (از فرهنگ فارسی معین ).
- چهارامین ؛ کنایه از چهار یار رسول اکرم است :
داده قرار هفت زمین را ببازگشت
کرده خبر چهارامین را ز ماجرا
بی مهر چاریار در این پنج روزه عمر
نتوان خلاص یافت از این ششدر فنا.
|| بی بیم دارنده . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء).
- ناامین ؛ ناایمن . بیم دارنده .
|| وکیل .مباشر. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). || مدیر. (فرهنگ فارسی معین ). || (اصطلاح تصوف ) مرشد. مرد کامل . (از فرهنگ فارسی معین ). || قوی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || درست قول . باوفا. (ناظم الاطباء). ج ، امناء. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ). || مراد از این کلمه در کتاب مقدس ایمان است ، و گفته اند امین گفتاریست که احتمال کذب در آن نباشد. (از قاموس کتاب مقدس ).و رجوع به همین کتاب شود. || اسمی از اسمای حق تعالی . (آنندراج ). صفتی از صفات باری تعالی . (ناظم الاطباء). || بلد امین در آیه ٔ هذا البلد الامین ، مکه است . (از ناظم الاطباء) (از مراصدالاطلاع ). || (اِخ ) لقب پیغمبر اسلام که پیش از بعثت بدان مشهور بود. (از ناظم الاطباء). || (اِخ ) لقب جبرئیل است . (یادداشت مؤلف ).
- امین وحی ؛ جبرئیل . (انجمن آرا) (فرهنگ فارسی معین ).
|| در بیت زیر کنایه از رسول اکرم است :
سریر عرش را نعلین او تاج
امین وحی و صاحب سرّ معراج .
نظامی (خسرو و شیرین چ وحید دستگردی ص 11).
برین گنج گوهر یکی نیک بنگر
کرا بینی امروز امین محمد؟
ناصرخسرو.
کیسه ٔ عُمْر سپردیم بدهر
دهر غدار امین بایستی .
خاقانی .
هست امین چار حرف و تاج سه حرف
بسم بین هم سه حرف و اﷲ چار.
خاقانی .
خداترس باید امانت گزار
امین کز تو ترسد امینش مدار
امین باید از داور اندیشه ناک
نه از رفع دیوان و زجر هلاک .
(بوستان ).
امین خدا مهبط جبرئیل .
(بوستان ).
|| کسی که بر وی اعتماد کنند و از او ایمن باشند. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). اعتمادکرده شده .(مؤید الفضلاء). معتمدعلیه . (آنندراج ). استوار. (مهذب الاسماء) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). طرف اعتماد. معتمد. ثقه . درستکار. (فرهنگ فارسی معین ). موثوق به . مؤتمن . (یادداشت مؤلف ). دیندار. (ناظم الاطباء) :
حاسدم گوید چرا در پیشگاه مهتران
ما ذلیلیم و حقیر و تو امینی ّ و مهین .
منوچهری .
این ابوالقاسم مرد پیر و بخرد و امین و سخنگوی بود. (تاریخ بیهقی ). بدانکه منزلت تو نزد امیرالمؤمنین منزلت راستگوی امین است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 313). و آنرا بر همه ٔ مردم خود عرض کن در حضور امین امیرالمؤمنین محمدبن محمد السلیمانی . (تاریخ بیهقی ص 313). بر اهل بازار و محترفه محتسبی امین گماشت . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
آنچه نپْسندی بخود ای شیخ دین
چون پسندی با برادر ای امین ؟
مولوی .
وزیر مشرق و مغرب امین مکه و یثرب
که هیچ ملک ندارد چو او حفیظ و امین را
جهان فضل و مروت امین دست وزارت
که زیر دست نشاند مقربان مهین را.
سعدی .
گواهی امین است بر درد من
سرشک روان بر رخ زرد من .
سعدی .
امین مشرق و مغرب علاء دولت و دین
که بارگاه رفیعش بآسمان ماند.
سعدی .
- امین تذکره ؛ در اصطلاح سیاسی دوره ٔ قاجاریان ، مأمور صدور تذکره (گذرنامه ). ج ، امنای تذکره . (از فرهنگ فارسی معین ).
- امین حضرت ؛ جبرئیل . (فرهنگ فارسی معین ).
- امین مخزن افلاک ؛ جبرئیل . (فرهنگ فارسی معین ).
- || مرد کامل . ولی . مرشد. (فرهنگ فارسی معین ).
- امین معاون ؛ در اصطلاح اداری دوره ٔ قاجاریان ،منصبی در وزارت معارف آن دوره که پس از وزیر قرار داشت . (از فرهنگ فارسی معین ).
- چهارامین ؛ کنایه از چهار یار رسول اکرم است :
داده قرار هفت زمین را ببازگشت
کرده خبر چهارامین را ز ماجرا
بی مهر چاریار در این پنج روزه عمر
نتوان خلاص یافت از این ششدر فنا.
خاقانی (دیوان چ عبدالرسولی ص 17).
|| بی بیم دارنده . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء).
- ناامین ؛ ناایمن . بیم دارنده .
|| وکیل .مباشر. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). || مدیر. (فرهنگ فارسی معین ). || (اصطلاح تصوف ) مرشد. مرد کامل . (از فرهنگ فارسی معین ). || قوی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || درست قول . باوفا. (ناظم الاطباء). ج ، امناء. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ). || مراد از این کلمه در کتاب مقدس ایمان است ، و گفته اند امین گفتاریست که احتمال کذب در آن نباشد. (از قاموس کتاب مقدس ).و رجوع به همین کتاب شود. || اسمی از اسمای حق تعالی . (آنندراج ). صفتی از صفات باری تعالی . (ناظم الاطباء). || بلد امین در آیه ٔ هذا البلد الامین ، مکه است . (از ناظم الاطباء) (از مراصدالاطلاع ). || (اِخ ) لقب پیغمبر اسلام که پیش از بعثت بدان مشهور بود. (از ناظم الاطباء). || (اِخ ) لقب جبرئیل است . (یادداشت مؤلف ).
- امین وحی ؛ جبرئیل . (انجمن آرا) (فرهنگ فارسی معین ).
|| در بیت زیر کنایه از رسول اکرم است :
سریر عرش را نعلین او تاج
امین وحی و صاحب سرّ معراج .
نظامی (خسرو و شیرین چ وحید دستگردی ص 11).
