ایلدگز

ایلدگز. [ دُ گ ُ] (اِخ ) اتابک اعظم شمس الدین (جلوس 531، فوت 568 هَ. ق .) وی مؤسس سلسله ٔ اتابکان آذربایجان است . در آغاز غلامی بود از آن سلطان مسعود سلجوقی و در دستگاه او تربیت و ترقی یافت تا به رتبه ٔ امارت رسید. حکومت آذربایجان یافت و پس از جلوس ارسلان شاه به حلوان آمده و بعدها بسلطنت رسید. سپس پسر خود نصرةالدین جهان پهلوان را به جای خود فرستاد و تا 568 هَ . ق . که درگذشت ری و اصفهان را گرفت و گرجیان را در 557 هَ . ق .شکست داد و وضع دولت سلجوقی را سر و صورتی بخشید:
گر ایلد گز ایران را تسلیم بسلطان کرد
آن روز که بیرون رفت از کار جهانداری .

خاقانی .

اتابک ایلدگز شاه جهانگیر
که زد بر هفت کشور چارتکبیر.

نظامی .

رجوع به فرهنگ فارسی معین و دایرةالمعارف فارسی و تاریخ گزیده ص 466 و 467 و472 شود.