بستانی

بستانی . [ ب ُ ] (اِخ ) بطرس ، معلم (1819 - 1887 م .) معلم بطرس بن بولس بن عبداﷲبن کرم بن شدیدبن ابی شدیدبن محفوظ بستانی از قریه ٔ دبیه از اقلیم خروب جبل لبنان . تحصیلات خود را در مدرسه ٔ عین ورقه (که مدرسه ٔ بنامی است در لبنان ) به پایان آورد و سپس مدتی درآنجا بتدریس پرداخت و بعد به بیروت شد و با مبلغان پروتستانی رفت و آمد کرد و از مذهب ایشان پیروی میکرد. در مدرسه ٔ عبیه که دکتر واندیک آن را تأسیس کرده بود بتدریس پرداخت دوباره به بیروت بازگشت و بسمت ترجمان کنسول امریکا انتخاب شد. و شروع به تألیف و وعظ و خطابه کرد و با عالی سمیت و دکتر واندیک در ترجمه ٔ تورات همکاری کرد. سپس به تألیف قاموس معروف خویش محیطالمحیط پرداخت و در زمره ٔ نام آوران بشمار آمدو بسال 1863 م . در بیروت بتأسیس مدرسه ٔ ملی پرداخت که از دیگر نواحی شام و مصر و اسلامبول و یونان و عراق دانشجویان بدان روی آوردند. آنگاه در آغاز سال 1870 م . مجله ٔ الجنان را که حاوی مقالات مهمی بود دایر کرد. و سپس روزنامه ٔ الجنه را منتشر ساخت و فرزندش سلیم در اداره ٔ امور مدرسه و انتشار دو مجله وی را یاری میکرد وی را تألیفات سودمندیست که در دیگر نواحی دنیا معروف است بویژه دایرة المعارف وی ، و آن کتاب مهمی است که پس از به پایان رساندن محیطالمحیط به فکر تدوین آن افتاد. سپس نمونه هایی از آن را بنزد خدیومصر، اسماعیل فرستاد و خدیو برای تألیف و چاپ و انتشار این اثر وی را کمک کرد و حکومت مصر نیز برای کمک بچاپ و انتشار کتاب مزبور بر آن شد تا هزار نسخه از آن را بخرد و ضمناً کتابخانه ای حاوی کتابهای مفید در اختیارش گذاشت . مؤلف نمونه ای از فضل و اجتهاد و استادی و ثبات و کوشش در راه دانش بود و در بیروت بسال 1887 م . به مرض سکته درگذشت و خطبا و شعرا در رثاء وی مقالات و اشعار زیادی منتشر ساختند. آثارش عبارتند از: 1- آداب العرب در خطبه ، چ بیروت 1859 م . 2- تاریخ ناپلئون اول امپراتور فرانسه چ بیروت 1868 م . در435 ص . 3- دایرةالمعارف ، که نخستین دایرةالمعارف علمی است ، در هشت جزء: جزء اول ، الف - ابوالاملاک چ 1876م . در 792 ص . جزء دوم ، ابوامیة - ارجوان چ 1877 م . در 800 ص . جزء سوم ، ارحوب - اغمنت چ 1878 م . در 800 ص . جزء چهارم چ اغمید - ایونا چ 1881 م . در 806 ص . جزء پنجم ، ایوب - بیوس چ 1882 م . در 784 ص . جزء ششم ، تأبط شراً - حرب . چ 1882 م . در 784 ص . که پسرش سلیم آن را بپایان آورد. جزء هفتم ، حرب بن ابیه - دمتسق چ 1883 م . در 770 ص . جزء هشتم . دمسیس - روستجق چ 1884م . در 764 ص . سپس مجلدات 9 تا 11 را نجیب و امین بستانی به کمک سلیمان افندی بستانی بپایان رسانیدند.
جزء نهم ، رسول - سلیک چ 1887 م . در 762 ص . جزء دهم ، سلیسکون - صلاح الدین چ 1898 م . در 759 ص .جزء یازدهم ، الصلبة - عثمانیة چ 1900 م . در 755 ص .
4- روضةالتجار فی مبادی مسلک الدفاتر چ بیروت 1851 م . 5- قصه روبنسون کروزن ترجمه به عربی از زبان انگلیسی چ بیروت . 6- قطرالمحیط که مختصر محیطالمحیط است . جزء 2 چ بیروت 1867 - 1871 م . 7- کشف الحجاب فی علم الحساب ، چ بیروت 1848 م . 317 ص و چ 1887 م . در 414 ص . 8- الکوثر، اعلانی است برای کتاب دائرةالمعارف بمنظور اینکه کتاب را بدین نام بخوانند. چ بیروت 1874 م . در 14 ص . 9- محیط المحیط، در آغاز متذکر میشود مشتمل است برلغاتی که در محیط فیروزآبادی آمده باضافه ٔ لغات بسیاری که آوردن آنها بر وی دشوار بوده است . فراغ از تألیف 1869 م . جزء 2 چ بیروت 1870 م . 10- مصباح الطالب فی بحث المطالب ، شرحی است بر بحث المطالب مطران جرمانوس فرحات . چ بیروت 1854 م . در 425 ص . 11- مفتاح المصباح در صرف و نحو، چ بیروت 1868 م . در 316 ص و آن را برای مبتدیان مختصر کرده است . چ 1862 م . در 144 ص .12- الهیئةالاجتماعیة و المقابلة بین العوائدالعربیةو الافرنجیة، چ بیروت 1864 م . در 42 ص . (از معجم المطبوعات ). و رجوع به اعلام زرکلی ، ریحانة الادب و النقود ص 25 شود.