بسم اﷲالرحمن الرحیم

بسم اﷲالرحمن الرحیم . [ ب ِ م ِل ْ لا هِرْ رَ ما نِرْ رَ ] (ع جمله با حذف متعلق ، اِ مرکب ). به اسم اﷲ آغاز میکنم . بنام خدا. بنام خداوند بخشاینده ٔ مهربان . بنام خداوندبخشاینده ٔ بخشایشگر. جمله ای است مذهبی که در آغاز کارها برای دور کردن دیوان و شیاطین ، برای تیمن و تبرک و برای اجرای مراسم مذهبی بکار برند. این جمله در اثر کثرت موارد استعمال مذهبی آن ، بصورت یک کلمه ٔ مرکب درآمده و در کتب مذهبی آن را بکلمه ٔ «بسمله » تعبیر کرده اند همچنانکه جمله ٔ «لاحول ولاقوة الا باللّه » راکلمه ٔ «حوقله » خوانند، و جمله ٔ «الحمدﷲ رب العالمین » را «حَمد لَه » گویند. و در تداول شعرای فارسی زبان جمله ٔ «بسم اﷲ الرحمن الرحیم » بصورت یک اسم درآمده و مسندالیه قرار گرفته است و در بسیاری از مثنویهای داستانی فارسی جای یک مصراع را گرفته است :
بسم اﷲالرحمن الرحیم
هست کلیددر گنج حکیم .

نظامی .

مؤلف تذکره ٔ هفت آسمان ابیات زیر را از مثنویها یاد کرده است که در آن جمله ٔ کامل بسم اﷲالرحمن الرحیم آمده است :
بسم اﷲالرحمن الرحیم
حرف نخست است ز نظم حکیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
گیسوی مشکین نگار قدیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
زلف گرهگیر عروس قدیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
گوهر یکدانه ٔ درج قدیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
نغمه ٔ مرغان ریاض نعیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
هست ز گلزار الهی شمیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
مخزن اسرار خدای کریم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
در غم و اندوه و مصیبت ندیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
غنچه ٔ سربسته ٔ راز حکیم .

عاصم (از تذکره ٔ هفت آسمان ص 170).

بسم اﷲالرحمن الرحیم
مطلع انوار کلام قدیم .

کامی (از تذکره ٔ هفت آسمان ص 171).

بسم اﷲالرحمن الرحیم
وسمه ٔ ابروی عروس قدیم .

وحدت (از تذکره ٔ هفت آسمان ص 171).

بسم اﷲالرحمن الرحیم
خال و خط شاهد نظم قدیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
مدّ تفاصیل حساب قدیم .
بسم اﷲالرحمن الرحیم
حاصل هر چار کتاب قدیم .
مولوی ذوالفقار علی (از تذکره ٔ هفت آسمان ص 171).