تحویل
لغت‌نامه دهخدا
تحویل . [ ت َح ْ ] (ع مص ) مُحال گردانیدن چیزی را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (قطر المحیط). || بگردانیدن . (تاج المصادر بیهقی ) (دهار). برگردانیدن . (منتهی الارب ) (غیاث اللغات ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (فرهنگ نظام ). تحویل چیزی به کسی ؛ برگرداندن آن . (اقرب الموارد) (قطر المحیط). تغییر و تبدیل . (ناظم الاطباء) : قل ادعوا الذین زعمتم من دونه فلایملکون کشف الضر عنکم و لا تحویلاً. (قرآن 56/17). سنة من قد ارسلنا قبلک من رسلنا و لاتجد لسنتنا تحویلاً. (قرآن 77/17). و لن تجد لسنةاﷲ تحویلاً. (قرآن 43/35). || تغییر شکل و صورت . (ناظم الاطباء). || نقل کردن چیزی از جایی به جایی دیگر. (اقرب الموارد). انتقال . (ناظم الاطباء) : دیگران در تحویل تعجیل و مسارعت می نمودند. (کلیله و دمنه ).
نه خاقانیم گر همی عزم تحویل
مصمم از این کلبه ٔ غم ندارم .
چون سکندر من و تحویل به ظلمات عراق
که سوی چشمه ٔ حیوان شدنم نگذارند.
|| (اصطلاح دیوان جیش ) نقل نام و رزق سپاهی از جریده ای به جریده ٔ دیگر. (از مفاتیح ). || (اصطلاح موسیقی ) پرده شکستن . رجوع به تحویلات شود. || نزد محاسبان ، صرف کسر است از مخرجی به مخرج دیگر. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || گفته اند نزد محدثان انتقال است از اسنادی به اسناددیگر. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || قلب کردن . ازاله کردن . (اقرب الموارد) (قطر المحیط). || سپردن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). سپردگی . (ناظم الاطباء). تسلیم کردن چیزی به کسی . (فرهنگ نظام ). || حواله نمودن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). حواله . (ناظم الاطباء). در علم استیفا، حواله کردن . (نفایس الفنون قسم اول ص 105). || تحویل عین ؛ حَولاء گردانیدن چشم کسی را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (قطر المحیط). || بگردیدن . (تاج المصادر بیهقی ). برگردیدن و برگشتن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). برگشتن بسوی چیزی (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). بازگشتن . (ناظم الاطباء). || تحویل ناقه ؛ آبستن نشدن شتر ماده از گشن دادن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از قطر المحیط). || تحویل زمین ؛ خطا کردن آن یک سال در زراعت وبه صواب رسیدن در سال دیگر. (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (قطر المحیط). و قول اهل بلادنا: حول التوت ؛ اذا ترک اغصانه هو من هذا. (اقرب الموارد). || تحویل چیزی ؛ منتقل شدن آن . (اقرب الموارد). تحول آن . (قطر المحیط). || داخل شدن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). || (اصطلاح نجوم ) توجه کوکبی است از آخر برج به اول برج دیگر، مانند انتقال شمس از درجه ٔ اخیر حوت به درجه ٔ اولی از حمل . (از کشاف اصطلاحات الفنون ). در علم هیئت ،منتقل شدن کوکبی از آخر برجی به اول برج و تحویل قمر را انتقال گویند. (فرهنگ نظام ). انتقال خورشید از برج حوت به برج حمل و یا از برجی به برج دیگر و یا انتقال هر یک از سیارات از برجی به برجی دیگر. (ناظم الاطباء). در اصطلاح نجومی ، انتقال کوکبی بر توالی از آخر برجی به اول برج دیگر، مانند انتقال آفتاب از حوت به حمل و آنرا حلول نیز نامند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- تحویل حَمَل . رجوع به تحویل (اصطلاح نجوم ) و تحویل سال شود.
- تحویل مجره ؛ گردیدن کهکشان در وسط آسمان و آن در موسم گرما باشد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). گردیدن مجره در وسط آسمان و این در تابستان باشد. (اقرب الموارد) (از قطر المحیط).
- ساعت تحویل ؛ هنگامی که خورشید از محاذات برج حوت خارج شده و محاذی برج حمل واقع میگردد که اول سال ما فارسیان است . (ناظم الاطباء). رجوع به تحویل (اصطلاح نجوم ) و تحویل سال شود.
نه خاقانیم گر همی عزم تحویل
مصمم از این کلبه ٔ غم ندارم .
خاقانی .
چون سکندر من و تحویل به ظلمات عراق
که سوی چشمه ٔ حیوان شدنم نگذارند.
خاقانی .
|| (اصطلاح دیوان جیش ) نقل نام و رزق سپاهی از جریده ای به جریده ٔ دیگر. (از مفاتیح ). || (اصطلاح موسیقی ) پرده شکستن . رجوع به تحویلات شود. || نزد محاسبان ، صرف کسر است از مخرجی به مخرج دیگر. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || گفته اند نزد محدثان انتقال است از اسنادی به اسناددیگر. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || قلب کردن . ازاله کردن . (اقرب الموارد) (قطر المحیط). || سپردن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). سپردگی . (ناظم الاطباء). تسلیم کردن چیزی به کسی . (فرهنگ نظام ). || حواله نمودن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). حواله . (ناظم الاطباء). در علم استیفا، حواله کردن . (نفایس الفنون قسم اول ص 105). || تحویل عین ؛ حَولاء گردانیدن چشم کسی را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (قطر المحیط). || بگردیدن . (تاج المصادر بیهقی ). برگردیدن و برگشتن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). برگشتن بسوی چیزی (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). بازگشتن . (ناظم الاطباء). || تحویل ناقه ؛ آبستن نشدن شتر ماده از گشن دادن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از قطر المحیط). || تحویل زمین ؛ خطا کردن آن یک سال در زراعت وبه صواب رسیدن در سال دیگر. (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (قطر المحیط). و قول اهل بلادنا: حول التوت ؛ اذا ترک اغصانه هو من هذا. (اقرب الموارد). || تحویل چیزی ؛ منتقل شدن آن . (اقرب الموارد). تحول آن . (قطر المحیط). || داخل شدن . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). || (اصطلاح نجوم ) توجه کوکبی است از آخر برج به اول برج دیگر، مانند انتقال شمس از درجه ٔ اخیر حوت به درجه ٔ اولی از حمل . (از کشاف اصطلاحات الفنون ). در علم هیئت ،منتقل شدن کوکبی از آخر برجی به اول برج و تحویل قمر را انتقال گویند. (فرهنگ نظام ). انتقال خورشید از برج حوت به برج حمل و یا از برجی به برج دیگر و یا انتقال هر یک از سیارات از برجی به برجی دیگر. (ناظم الاطباء). در اصطلاح نجومی ، انتقال کوکبی بر توالی از آخر برجی به اول برج دیگر، مانند انتقال آفتاب از حوت به حمل و آنرا حلول نیز نامند. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- تحویل حَمَل . رجوع به تحویل (اصطلاح نجوم ) و تحویل سال شود.
- تحویل مجره ؛ گردیدن کهکشان در وسط آسمان و آن در موسم گرما باشد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). گردیدن مجره در وسط آسمان و این در تابستان باشد. (اقرب الموارد) (از قطر المحیط).
- ساعت تحویل ؛ هنگامی که خورشید از محاذات برج حوت خارج شده و محاذی برج حمل واقع میگردد که اول سال ما فارسیان است . (ناظم الاطباء). رجوع به تحویل (اصطلاح نجوم ) و تحویل سال شود.
