جان کندن
لغت‌نامه دهخدا
جان کندن . [ ک َ دَ ] (مص مرکب ) جان دادن . محتضر بودن . در حال سکرات بودن . جان دادن میرنده . سکرات . سَوق . سیاق . (منتهی الارب ). نَزع :
من همان گویم کان لاشه خرک
گفت و میکند بسختی جانی .
خصم در جان کندن آمد چون چراغ
زان فواقش در دهان آمد برزم .
صد عمر گران آید جان کندن عالم را
تا زین فلکت جنسی دلدار پدید آید.
طلبکار گوهر که کانی کند
به پندار امید جانی کند.
چون نمردی گشت جان کندن دراز
مات شودر صبح ای شمع طراز.
مرد غرقه گشته جانی میکند
دست را در هر گیاهی میزند.
زر از معدن بکان کندن برآید و از دست بخیل به جان کندن برنیاید. (گلستان ).
یاد لب تو در دل غمگین بود مرا
جان کندن از فراق تو شیرین بود مرا.
|| رنج بسیار تحمل کردن . رنج و تعبی بسیار بردن برآوردن مقصودی را. با کمال کره کاری کردن یا چیزی دادن . کره نمودن بسیار در پرداختن مالی یا اعمال عملی . بصعوبت و با کمال اکراه کردن کاری را : و پریان همه شب آمدندی و جان می کندندی و هیچ نتوانستندی کردن . (اسکندرنامه نسخه ٔ نفیسی ).اراقیت تا وقت صبح جان میکند و البته فرصت نمی یافت .(اسکندرنامه نسخه ٔ نفیسی ).
رومه سوزی مژه برمیکنی از نادانی
ای بهرکندن و هر سوختنی ارزانی .
جان کن ای کور و جگر سوز و سخن نیکو گوی
مژه و رومه چه کردند در این نادانی .
چون ز پس هزار سال اهل دلی نیاورد
اینهمه جان چه میکند دور برای آسمان .
بیا گو شب ببین کان کندنم را
نه کان کندن ببین جان کندنم را.
به امید تو این کان می کنم من
بیا بنگر که چون جان میکنم من .
نقل ست که جمال موصلی عمری خون خورد و جان کند و مال و جاه بدست آورد و بذل کرد بسیار سعی کرد تا در محاذات روضه ٔ خواجه ٔ انبیاء علیه السلام یک گور جایگاه یافت . (تذکرةالاولیاء).
- امثال :
جان کندن از سگان جهنم دریغ نیست ؛ یعنی بد نفس و موذی را همیشه در شکنجه ٔ روزگار بودن و احوال به عسرت گذشتن درخور و سزاوار است . (بهار عجم ) (آنندراج ).
مردن مردن است جان کندنش چیست .
من همان گویم کان لاشه خرک
گفت و میکند بسختی جانی .
رشید وطواط.
خصم در جان کندن آمد چون چراغ
زان فواقش در دهان آمد برزم .
خاقانی .
صد عمر گران آید جان کندن عالم را
تا زین فلکت جنسی دلدار پدید آید.
خاقانی .
طلبکار گوهر که کانی کند
به پندار امید جانی کند.
نظامی .
چون نمردی گشت جان کندن دراز
مات شودر صبح ای شمع طراز.
مولوی .
مرد غرقه گشته جانی میکند
دست را در هر گیاهی میزند.
مولوی .
زر از معدن بکان کندن برآید و از دست بخیل به جان کندن برنیاید. (گلستان ).
یاد لب تو در دل غمگین بود مرا
جان کندن از فراق تو شیرین بود مرا.
جمالی دهلوی (از ارمغان آصفی ).
|| رنج بسیار تحمل کردن . رنج و تعبی بسیار بردن برآوردن مقصودی را. با کمال کره کاری کردن یا چیزی دادن . کره نمودن بسیار در پرداختن مالی یا اعمال عملی . بصعوبت و با کمال اکراه کردن کاری را : و پریان همه شب آمدندی و جان می کندندی و هیچ نتوانستندی کردن . (اسکندرنامه نسخه ٔ نفیسی ).اراقیت تا وقت صبح جان میکند و البته فرصت نمی یافت .(اسکندرنامه نسخه ٔ نفیسی ).
رومه سوزی مژه برمیکنی از نادانی
ای بهرکندن و هر سوختنی ارزانی .
جان کن ای کور و جگر سوز و سخن نیکو گوی
مژه و رومه چه کردند در این نادانی .
سوزنی .
چون ز پس هزار سال اهل دلی نیاورد
اینهمه جان چه میکند دور برای آسمان .
خاقانی .
بیا گو شب ببین کان کندنم را
نه کان کندن ببین جان کندنم را.
نظامی .
به امید تو این کان می کنم من
بیا بنگر که چون جان میکنم من .
نظامی .
نقل ست که جمال موصلی عمری خون خورد و جان کند و مال و جاه بدست آورد و بذل کرد بسیار سعی کرد تا در محاذات روضه ٔ خواجه ٔ انبیاء علیه السلام یک گور جایگاه یافت . (تذکرةالاولیاء).
- امثال :
جان کندن از سگان جهنم دریغ نیست ؛ یعنی بد نفس و موذی را همیشه در شکنجه ٔ روزگار بودن و احوال به عسرت گذشتن درخور و سزاوار است . (بهار عجم ) (آنندراج ).
مردن مردن است جان کندنش چیست .
