جت
لغت‌نامه دهخدا
جت . [ ج ِ ] (انگلیسی ، اِ) در اصطلاح ، به نوعی از هواپیما اطلاق میشود که دارای حرکت جتی است و حرکت جتی آن جهش به پیش است که برای متحرک بر اثر تخلیه ٔ خلفی سیل مواد لازم برای حرکت ایجاد میشود. در راکتها عامل موجب حرکت از سوختن اکسیژن انباشته شده در دستگاه بوجود می آید و جهش این نوع ماشین ها که نوع خاصی است ، بستگی به ورود ماده ٔ لازم برای حرکت بدرون دستگاه و جریان آن در دستگاه و تخلیه و خروج آن از دستگاه با سرعتی زیادتر از ورود دارد. بموجب قانون دوم حرکت نیوتون همواره نیروی لازم برای این تغییر سرعت متناسب باتغییر مقدار حرکت است . و از آنجا که هر عملی با عکس العمل مساوی و مختلف العلامه همراه است (قانون سوم نیوتون ) نتیجه آن میشود که دستگاه واجد چنین حرکتی بسوی جلو بجهد. بطور کلی پارو، چرخ پره ، پروانه ٔ کشتی ، وپروانه ٔ هوایی همگی به این ترتیب نیروی لازم برای حرکت به پیش را ایجاد میکنند، یعنی با تغییر مقدار حرکت در ماده ٔ لازم برای حرکت موجب پیشروی جسم میشوند.
تاریخ ماشینهای جت : اززمانهای بسیار دور حرکت ماهی های سپیداج و نوعی از خرچنگهای ده پا را که مبتنی بر حرکت بسوی جلو است بشر شناخته است و اختراعات چندی در این زمینه در قسمت حرکت کشتی ها بعمل آورده است . کشتی بخاری جیمز رامسی بر اساس این نوع حرکت قرار داشت . این کشتی بخار بسال 1787 م . در رودخانه ٔ پتوماک با موفقیت حرکت کرد. بنیامین فرانکلین و الیور اوان به این نوع حرکت پی بردند و تا حد زیادی درباره ٔآن دقت کردند. راکت ها یک نمونه ٔ قدیمی است که از طریق چینی ها اختراع شد و حرکتش نوعی از این حرکت می باشد. با این مقدمه میتوان گفت که حرکت هواپیماهای جت گرچه بعنوان فرآورده ٔ جنگ جهانی دوم است ولی مبداء آن بزمانی بسیار پیشتر برمیگردد. توضیح آنکه پس از عملی شدن پروازهای هواپیما که بر اثر حرکت پروانه ٔ آن بعمل می آمد نوع پیستون ماشین هواپیما بزودی به آخرین درجه ٔ کمال رسید. گرچه حرکت به پیش چنانکه دیده شد از زمان قدیم معهود بشر بود اما از آن در هواپیما استفاده نکرده بودند. بازده یا راندمان یک ماشین حرارتی معمولاً بر حسب مقدار اکسیژن مصرفی آن ماشین مشخص میشود و در صورتی که هوا درماشین انباشته شود مقدار اکسیژن لازم برای سوخت آن ماشین زیادتر میگردد. از سالهای اول قرن 20 مسأله ٔ ذخیره کردن اکسیژن شناخته شد و سپس در هواپیمایی بکاررفت و بر اثر آن امکان داد پروازهای مرتفع با آن انجام یابد و سرانجام توربینی ساخته شد که میتوانست گاز گرم را از ماشین تخلیه کند. از این نوع ماشین برای هواپیما در ایالات متحده بمقدار زیاد در دوران جنگ جهانی دوم ساختند و با ساختن آن تجربیات زیادی در مسایل جدید حرکت جت مطرح شد. بسط این نوع توربین ها موجب شد که تخلیه ٔ گاز، مقدار بسیاری نیرو تحویل بدنه ٔ ماشین دهد. طرح حرکت به پیش جتی در هواپیما بسالهای بعد از جنگ جهانی نخستین برمیگردد. ایجاد کمپرسورهای خاصی در هواپیما و سوزاندن هوا و تخلیه خلفی آن از سالهای 1920 م . ببعد شروع گردید. سیستم سکوندوکامپینی در ایتالیا سیستمی بدینگونه است . پرواز موفقیت آمیز اگوست در 1940 م . نخستین پرواز جت شناخته شد. انگلیسها اندیشه ٔ حرکت هوایی جت را مربوط به مطالعات 1920 م . میدانند. آ. آ. گریفیث و مردان دیگر مؤسسه ٔ هوایی سلطنتی انگلیس درباره ٔ توربین های گازی برای حرکت جتی ملاحظات دقیقی کردند و نوع خاصی از کمپرسورهای با گردش دورانی را بوجود آوردند و پرواز فرانک ویتل بسال 1930 م . زمینه ای برای حرکت جت ایجاد کرد. در فرانسه ماکسیم گیوم بسال 1921 م . طرحی درباره ٔ حرکت جتی پیشنهاد کرد ولی توسعه ای در پی نداشت . باری طرح ماشینی برای حرکت جت ، حاوی امور زیر بود: 1- گرفتن هوا از فضا و محیط. 2- تراکم آن در کمپرسورها. 3- ایجاد احتراق در هوای متراکم شده . 4- انبساط هوا و سوختن در داخل توربین . 5- تخلیه ٔ خلفی این مواد به فضا و حرکت هواپیما به پیش . در آلمان تحت نظر لودویک پراندتل درباره ٔ علم هوانوردی مطالعاتی در گوتینگن بعمل آمد. مساعی آنها سپس تحت نظر اداره ٔ مسافرت هوایی قرار گرفت و بعداً وزارت هوایی رایش که در 1936 م . تشکیل یافت بر روی آن دست گذاشت . این مؤسسات کارهای هوایی راجع به جت را که از اواسط 1930 شروع شده بود بصورت جدی تلقی کرده و توسعه دادند. دو دانشجوی گوتینگن بنام هانس فن اوهن و ماکس هان که ظاهراً از کارهای ویتل بی اطلاع بودند طرحی در این زمینه ریختند. اندیشه ٔ این دو جوان بعداً بوسیله ٔ کمپانی هاینکل توسعه یافت و در 27 اگوست 1939 م . با ماشینی که بر روی طرح این دو جوان ساخته شده بود پرواز موفقیت آمیزی بعمل آمد، که میتوان آن را نخستین پرواز با جت دانست . بعداً دو کمپانی یونکرس و باوارین موتور بروش شگفت آوری در توسعه ٔ این رشته کوشیدند و ماشینهایی ساختند که بسیار از جهت فن جلو بود و میتوان آنها را اساس ماشینهای 1950 م . دانست . چون دولت آلمان در آن وقت در مضیقه ٔ فلزات با گرمای بالا بود اندیشه ٔ تیغه های سردکننده نیز در این زمینه پذیرفته شد. باری اطلاع بر توسعه ٔ علمی آنها پس از جنگ درانگلیس و آمریکا وسعت یافت . توسعه ٔ سریع ماشینهای جت در مقام مقایسه با سایر ماشین ها در حقیقت مرهون اقدامات نظامی است .
تاریخ ماشینهای جت : اززمانهای بسیار دور حرکت ماهی های سپیداج و نوعی از خرچنگهای ده پا را که مبتنی بر حرکت بسوی جلو است بشر شناخته است و اختراعات چندی در این زمینه در قسمت حرکت کشتی ها بعمل آورده است . کشتی بخاری جیمز رامسی بر اساس این نوع حرکت قرار داشت . این کشتی بخار بسال 1787 م . در رودخانه ٔ پتوماک با موفقیت حرکت کرد. بنیامین فرانکلین و الیور اوان به این نوع حرکت پی بردند و تا حد زیادی درباره ٔآن دقت کردند. راکت ها یک نمونه ٔ قدیمی است که از طریق چینی ها اختراع شد و حرکتش نوعی از این حرکت می باشد. با این مقدمه میتوان گفت که حرکت هواپیماهای جت گرچه بعنوان فرآورده ٔ جنگ جهانی دوم است ولی مبداء آن بزمانی بسیار پیشتر برمیگردد. توضیح آنکه پس از عملی شدن پروازهای هواپیما که بر اثر حرکت پروانه ٔ آن بعمل می آمد نوع پیستون ماشین هواپیما بزودی به آخرین درجه ٔ کمال رسید. گرچه حرکت به پیش چنانکه دیده شد از زمان قدیم معهود بشر بود اما از آن در هواپیما استفاده نکرده بودند. بازده یا راندمان یک ماشین حرارتی معمولاً بر حسب مقدار اکسیژن مصرفی آن ماشین مشخص میشود و در صورتی که هوا درماشین انباشته شود مقدار اکسیژن لازم برای سوخت آن ماشین زیادتر میگردد. از سالهای اول قرن 20 مسأله ٔ ذخیره کردن اکسیژن شناخته شد و سپس در هواپیمایی بکاررفت و بر اثر آن امکان داد پروازهای مرتفع با آن انجام یابد و سرانجام توربینی ساخته شد که میتوانست گاز گرم را از ماشین تخلیه کند. از این نوع ماشین برای هواپیما در ایالات متحده بمقدار زیاد در دوران جنگ جهانی دوم ساختند و با ساختن آن تجربیات زیادی در مسایل جدید حرکت جت مطرح شد. بسط این نوع توربین ها موجب شد که تخلیه ٔ گاز، مقدار بسیاری نیرو تحویل بدنه ٔ ماشین دهد. طرح حرکت به پیش جتی در هواپیما بسالهای بعد از جنگ جهانی نخستین برمیگردد. ایجاد کمپرسورهای خاصی در هواپیما و سوزاندن هوا و تخلیه خلفی آن از سالهای 1920 م . ببعد شروع گردید. سیستم سکوندوکامپینی در ایتالیا سیستمی بدینگونه است . پرواز موفقیت آمیز اگوست در 1940 م . نخستین پرواز جت شناخته شد. انگلیسها اندیشه ٔ حرکت هوایی جت را مربوط به مطالعات 1920 م . میدانند. آ. آ. گریفیث و مردان دیگر مؤسسه ٔ هوایی سلطنتی انگلیس درباره ٔ توربین های گازی برای حرکت جتی ملاحظات دقیقی کردند و نوع خاصی از کمپرسورهای با گردش دورانی را بوجود آوردند و پرواز فرانک ویتل بسال 1930 م . زمینه ای برای حرکت جت ایجاد کرد. در فرانسه ماکسیم گیوم بسال 1921 م . طرحی درباره ٔ حرکت جتی پیشنهاد کرد ولی توسعه ای در پی نداشت . باری طرح ماشینی برای حرکت جت ، حاوی امور زیر بود: 1- گرفتن هوا از فضا و محیط. 2- تراکم آن در کمپرسورها. 3- ایجاد احتراق در هوای متراکم شده . 4- انبساط هوا و سوختن در داخل توربین . 5- تخلیه ٔ خلفی این مواد به فضا و حرکت هواپیما به پیش . در آلمان تحت نظر لودویک پراندتل درباره ٔ علم هوانوردی مطالعاتی در گوتینگن بعمل آمد. مساعی آنها سپس تحت نظر اداره ٔ مسافرت هوایی قرار گرفت و بعداً وزارت هوایی رایش که در 1936 م . تشکیل یافت بر روی آن دست گذاشت . این مؤسسات کارهای هوایی راجع به جت را که از اواسط 1930 شروع شده بود بصورت جدی تلقی کرده و توسعه دادند. دو دانشجوی گوتینگن بنام هانس فن اوهن و ماکس هان که ظاهراً از کارهای ویتل بی اطلاع بودند طرحی در این زمینه ریختند. اندیشه ٔ این دو جوان بعداً بوسیله ٔ کمپانی هاینکل توسعه یافت و در 27 اگوست 1939 م . با ماشینی که بر روی طرح این دو جوان ساخته شده بود پرواز موفقیت آمیزی بعمل آمد، که میتوان آن را نخستین پرواز با جت دانست . بعداً دو کمپانی یونکرس و باوارین موتور بروش شگفت آوری در توسعه ٔ این رشته کوشیدند و ماشینهایی ساختند که بسیار از جهت فن جلو بود و میتوان آنها را اساس ماشینهای 1950 م . دانست . چون دولت آلمان در آن وقت در مضیقه ٔ فلزات با گرمای بالا بود اندیشه ٔ تیغه های سردکننده نیز در این زمینه پذیرفته شد. باری اطلاع بر توسعه ٔ علمی آنها پس از جنگ درانگلیس و آمریکا وسعت یافت . توسعه ٔ سریع ماشینهای جت در مقام مقایسه با سایر ماشین ها در حقیقت مرهون اقدامات نظامی است .
