ترجمه مقاله

جدة

لغت‌نامه دهخدا

جدة. [ ج َدْ دَ ] (اِخ ) شهری است [ به عربستان ] از مکه بر کران دریا نهاده آبادان و خرم . (حدود العالم ).در الموسوعه چنین آمده : جده یکی از بنادر بزرگ و پایتخت کشور عربستان سعودی است که در ساحل بحر احمر قرار دارد و حاجیانی که از راه دریا می آیند بدانجا وارد میشوند و در سالهای اخیر تحولات فراوانی یافته و به لوله کشی آب مجهز شده است و نام آن از جد که اسم ساحل حجاز است مشتق گردیده و بر اساس آمار سال 1950 م . در حدود 100 هزارتن جمعیت دارد. (از الموسوعة العربیه ). ناصرخسرو گوید: جده شهری بزرگ است و باره ای حصین دارد بر لب دریا و در او پنج هزار مرد باشد. بر شمال دریا نهاده است و بازارها نیک دارد و قبله ٔ مسجد آدینه سوی مشرق است و بیرون از شهر هیچ عمارت نیست الامسجدی که معروف است بمسجد رسول اﷲ علیه الصلوة و السلام و دو دروازه است شهر را یکی سوی مشرق که رو با مکه دارد و دیگر سوی مغرب که رو با دریا دارد و اگر از جده بر لب دریا سوی جنوب بروند بیمن رسند بشهر صعده و تا آنجا پنجاه فرسنگ است و اگر سوی شمال روند بشهر جار رسند که از حجاز است و بدین شهر جده نه درخت است و نه زرع هرچه بکار آید از رستا آرند و از آنجا تا مکه دوازده فرسنگ است و امیر جده بنده ٔ امیر مکه بود و او را تاج المعالی بن ابی الفتوح میگفتند و مدینه را هم امیر وی بود و من نزدیک امیر جده شدم و با من کرامت کرد و آن قدر باجی که بمن میرسد از من معاف داشت ... (از سفرنامه ٔ ناصرخسرو چ جدید ص 85). مؤلف ذیل معجم البلدان بنقل از بستانی آرد: جده شهری است ازشهرهای حجاز در سرزمین عربستان بر ساحل بحر احمر و بفاصله ٔ 56 میل سمت غرب مکه مشرفه قرار دارد. این شهر بعرض 12 درجه و 82 دقیقه شمالی و بطول 63 درجه و 31 دقیقه شرقی واقع شود و قریب سی هزارتن جمعیت دارد و بندر مرزی حجاز میباشد. و بواسطه ٔ کثرت شعبه ها صعب المدخل است و از 3 تا 17 پا عمق دارد و لؤلؤ و مرجان در آنجا به دست می آید. این شهر دارای حصارهائی است که بر روی آنها قلاع مستحکمی بنا گردیده و نه دروازه دارد و نیز خیابانهای منظم و مستقیم وپاکیزه ای دارد و ساختمانهای دوطبقه و سه طبقه پاکیزه ای دارد که بر پایه های سنگی قرار گرفته اند و گاهی عمارات چهار طبقه نیز پیدا میشود و یک بیمارستان ارتشی و یک بیمارستان عمومی و مساجد و جوامع متعدد دارد و در خارج ازدروازه ٔ شهر ساختمانی است که گورستان بزرگی در آن وجود دارد و بعقیده ٔ عرب آنجا قبرستان اطرافیان حواء میباشد چه بعقیده ٔ آنها حوا موقع هبوط، بسرزمین جده فرود آمد. این محل آب خوشگواری دارد که از گردآمدن آب باران در مغاکها و برکه ها فراهم میشود و همچنین چاههائی دارد که در سنگ کنده شده و در کنار آنها چشمه های کوچکی پیدا شده که اهالی ، آب آنها را به مصرف میرسانند. هوای آنجا در تمام سال ناپاک و مضر بسلامت انسان و بشدت گرم است و درجه ٔ حرارت به 76 تا 107 میرسدو هنگام وزیدن سموم به 132 درجه نیز میرسد و در این مواقع مرض تب در آنجا شیوع پیدا میکند و اغلب اروپائیها در آنجا دچار تب میشوند. و هرساله موسم حج از پنجاه تا صدوپنجاه هزار جمعیت از آنجا عبور میکنند و ساکنان آنجا اغلب هندی و مصری و بازرگانان سوریه ای وانگلیسی و فرانسوی می باشند و بقیه ٔ ساکنان ، عرب حجازی هستند. شغل اهالی صبّاغی و خیاطی و آهنگری و تجارت و سایر مشاغل ملی است . و در شناوری و ساختن آلات دخانیات و غواصی برای صید مرجان مهارت دارند. تجارت آنجا وسیع و از صادرات آن قهوه و صمغ و سنا و عاج و بسلم و خیارچنبر و صدف و لؤلؤ و سپرهای ساخته از پوست سنگ پشت و پر شترمرغ و مرجان و خرما و انواع کارد وخزف و پوست میباشد. اما تاریخ سرزمین جده کهن بتحقیق معلوم نیست . پاره ای گویند جایگاه شهری قدیمی است ، و مقریزی گوید: تا سال 25 هَ . ق . مرکز توقف سفاین نبوده و برای اول بار عثمان در آنجا بنای شهر گذاشت . ابن بطوطه گوید، شهری کهن است که پارسیان آن را بنا کرده اند و یاقوت گوید، آنجا سرزمین قضاعه بوده . و خداوند عالم بحقیقت حال است . (از ذیل معجم البلدان ).
آب و هوای جده : در جده بواسطه ٔ مجاورت با دریای سرخ و نیزبر اثر بادهای شمال غربی (مدیترانه ای ) هوا تقریباً در تمام سال بسیار مرطوب و در عین حال بواسطه ٔ پستی زمین گرم است . (از تاریخ اسلام فیاض ص 5) : به اتفاق اکثر مورخان آدم به کوه سراندیب نزول نمود وحوا بجده و شیطان بملتان و طاووس به هندوستان و ماربه اصفهان . (از حبیب السیر چ خیام ج 1 ص 20). و درخت طوبی را فرمان داد تا ایشان را از بهشت بیرون انداخت آدم علیه السلام به هندوستان افتاد به کوه سراندیب وحوا به جده بحدود مکه . (تاریخ گزیده ص 22). این کلمه را اغلب جغرافی نویسان اسلامی جده بضم جیم ضبط کرده اند و امروز بفتح متداول و مستعمل است . رجوع به جُدَّه در همین لغت نامه و قاموس الاعلام ترکی شود.
ترجمه مقاله