جراحی

جراحی . [ ج َرْ را ] (حامص ) دستکاری . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). اعمال حدید عمل . عمل حدیدی پیوندی . (فرهنگ رازی ). و رجوع به جراحة شود. جراحی از ابتدا تا کنون : به احتمال اقرب به یقین جراحی قبل از پزشکی به وجود آمده و بحث آن به ازمنه ٔ بسیار دور میکشد. بر جمجمه های انسانهای ماقبل تاریخ آثاری از سوراخ کردن استخوان با مته دیده میشود و در نواحی تب ولوگسور و داندرا قطعاتی از استخوانهای آدمی به دست آمده که ظاهر آنها حکم می کند این قطعات با آلات تقریبا شبیه به آلات کنونی قطع شده اند. همر ازپانسمان زخمها صحبت کرده و کتب بقراط بهترین گواه در این زمینه است ، در آنهااز بادکشی ، فصادی ، بیرون آوردن پلیپ از بینی ، حجامت و غیره مباحث گوناگونی می بینیم که در آنها عمل با آهن و آتش انجام می گیرد و مضافاً بارها از مکانیسم و معالجه شکستگی و بکار بردن باند برای بستن زخمها و اصلاح بدن بحثها شده است . در مکتب اسکندریه ، جراحی همگام تشریح پیش رفت و در رم نیز کارهای آرخاگاتوس و سلس و تسالوس و جالینوس حائز اهمیت بسیار است و بنزد عربان جراحی ابوالقاسم جراح قابل ذکر می باشد ولی در نزد اعراب جز به سنن یونانی بکارهای تازه ای برنمی خوریم . در قرون وسطی علم جراحی در کشورهای مسیحی چون سایر علوم در نزد روحانیان بود ولی طبق این ضرب المثل قدیمی که کلیسا ترس از خون داشت عمل جراحی مثل مسلمین فرعی بود و جز سلمانیها کسان دیگر بجراحی نمی پرداختند و فقط آنان بودند که با اعمال کوچک خود احتیاجات مردمان را برمی آوردند. در قرن یازدهم میلادی ، دانشگاههای غربی شروع به گسترش کردند و در این دوره مکتب سالرن برای نخستین بار لقب دکتر و استاد به دانشوران در این زمینه داد و نماینده ٔ درخشان جراحی این مکتب گیوم سالیستی بود. در فرانسه جراح معروف پیتار است که طبیب سن لوئی و فیلیپ لوبل بود از طریق یکی از شاگردان سالیستی بنام لانفرانک ایتالیایی کمک می شد و بر اثر مساعی او کالج جراحی فرانسه تأسیس گشت .در قرن چهاردهم مسیحی به جراح فرانسوی بنام گی دوشولیاک برمیخوریم که کارهای او بسیار عالمانه و روش مند بود. در دوره ٔ رنسانس سه پزشک درخشان بنام وسال و امبروازپاره و ورتزیوس بچشم میخورد که بشکرانه ٔ زحمات آمبروازپاره و خلف اوروشنی قابل ملاحظه ای که بر مکتب جراحی فرانسه افتاده بود باز ناپدید شد و سلمانیها دوباره کارهای دانشگاهی را بعهده گرفتند. و بر اثر این کار جراحی برای نیم قرن در محاق ماند. از اواسط قرن هفدهم بیانز و روبردو شروع بدفاع از جراحی علمی کردند و در سال 1671 م . لوئی چهاردهم مدرسه ٔ سلطنتی جراحی را تأسیس کرد و دروس دیونیس و مارشال و ساویارد و موریسو و دوورنی و مری و وینسلو موجب جلب خارجیان زیادی بپاریس شد و راه را برای جراحان قرن هیجدهم باز کرد. لوئی پانزدهم کاملاً سلمانی ها را از جراحی بکنار گذاشت و مانع اعمال آنها در این زمینه شد. وضع کنونی جراحی فرانسوی بر روی کارهای آکادمی جراحی سلطنتی فرانسه تأسیس شده در 1713 م . گذارده شده است . این مؤسسه با چنان پرشی توانست جراحی اروپا را تحت تأثیر قرار دهد که کم نظیر است و با اعمال دوپویی ترن و لسفرانک واستلی کوپر و گرائف در ابتدای قرن نوزدهم جراحی درمانی رو بکمال گذاشت . نبوغ جراحان در همه ٔ قسمتهای بدن جلوه میکرد و جراحی چه از نقطه نظر زیبائی و چه از نقطه نظر سرعت پیشرفت عمیق کرد و ضمناً با دو کشف اساسی یکی بیهوشی و دیگر وسائل ضدعفونی همه ٔ اعضای بدن انسانی زیر کارد و چنگال جراحان قرار گرفت . دو جنگ بین الملل اول و دوم کارهای پراتیکی را بسرعت پیش برد بالاخره با پیدایی آنتی بیوتیکها در اواخر جنگ جهانی دوم و پیشرفتهای سریع بشر در زمینه های صنعتی و علمی ، امروز جراحان عالم کارهایی میکنند که در یک قرن پیش جز خواب و خیال برای جراحان چیز دیگر نبود. امروز مسأله ٔ پیوندها و جانشین کردن عضو صحیح بجای عضو آسیب دیده با سرعت عجیبی درحال پیشرفت است و امید اعمال خارق العاده ای در آتیه میرود. (از لاروس بزرگ و دائرة المعارف بریتانیکا).