جرجانی

جرجانی . [ ج ُ ] (اِخ ) اسماعیل بن احمدبن ابراهیم بن اسماعیل بن عباس اسماعیلی . از ائمه ٔ عصر خویش بود و در فقه و اصول فقه و ادب عربی و علم کلام و غیره از پیشروان زمان خویش بشمارمی رفت . او در اصول فقه کتاب بزرگی بنام «تهذیب النظر» تصنیف کرد و کتاب الاشربه را در رد بر جصاص نوشت . وی همچنین سالهای متمادی فقه تدریس کرد و فقیهان متعددی از اهل جرجان و طبرستان و سایر بلاد از مجلس درس او بهره مند شدند. و صفات پسندیده ٔ او از قبیل ورع و سعی در عبادت و علم و اهتمام به امور دین و حسن خلق و خوشرویی و سخاوت و بذل مال از شماره بیرون است . وی از ابوبکر محمدبن ابراهیم شافعی و محمدبن اسحاق فاکهی و دعاج روایت کند و از محمدبن یعقوب اصم یک روایت دارد و کتاب الضعفا را از عبداﷲبن عدی روایت کرده است . وی همچنین مسند مالک بن انس را جمعآوری کرد و در شب جمعه نیمه ٔ دوم ماه ربیعالاَّخر سال 396 هَ . ق . درگذشت و تشییع بی سابقه ای از او به عمل آمد و ابونصر اسماعیلی بر جنازه ٔ او نماز کرد و نزد قبر پدرش بخاک سپرده شد و در آن هنگام شصت و سه سال داشت . از کراماتی که خداوند به او عطا کرد این بود که وی هنگام اشتغال بنماز مغرب در وقتی که آیة «ایاک نعبد و ایاک نستعین » میگفت درگذشت . (از تاریخ جرجان ابوالقاسم سهمی ص 106 ببعد). مؤلف اسماء المؤلفین آرد: اسماعیل بن احمدبن ابراهیم بن اسماعیل مکنی به ابوسعید از علمای بزرگ شافعی است او کتاب بزرگی در اصول فقه دارد که صاحب عقدالمذهب نام آن را ذکر نکرده است . وی بسال 396هَ . ق . درگذشت . (اسماء المؤلفین ، ج 1 ستون 209).