جزری

جزری . [ ج َ زَ ] (اِخ ) محمدبن محمدبن محمدبن علی بن یوسف یا محمدبن محمدبن محمدبن علی بن یوسف شافعی دمشقی ملقب به شمس الدین و مکنی به ابوالخیر. وی عالمی فاضل و قاریی متبحر و از مشاهیر محدثان و مورخان و متکلمان عامه در قرن نهم بود، و در سیزده سالگی قرآن مجید را از بر داشت و قراآت سبع را فراگرفت و مدتی به فراگرفتن حدیث پرداخت و در نوزده سالگی به قاهره رفت و قراآت سیزده گانه ٔ قرآن را با مهارتی بسزا فراگرفت ، و سپس به دمشق برگشت و فقه و حدیث آموخت ، و دوباره برای فراگرفتن علم بلاغت و اصول فقه به قاهره رفت و از ابوالفداء و ضیاءالدین و شیخ الاسلام بلقینی اجازه ٔ فتوی گرفت و در 793 هَ . ق . بمنصب قضاء دمشق منصوب شد، و در سال 797 هَ . ق . از طرف سلطان بایزید به مدرسی سمرقند برگزیده گشت ، و در آنجا با میرسیدشریف جرجانی ملاقات کرد، و پس از آن مسافرتهایی به اطراف کرد و در آخر به مقام قضای شیراز منصوب گردید، و بسال 833 یا 834 هَ . ق . در همانجا درگذشت .او راست : 1 - التاریخ . 2 - التمهید فی التجوید. 3 - الحصن الحصین من کلام سیدالمرسلین . این کتاب در ادعیه و اوراد و اذکار است و مؤلف بسال 791 هَ . ق . از تألیف آن فراغت یافته ، و در مصر بچاپ رسیده است . و خود وی شرحی بنام مفتاح الحصن بر آن نوشته و نیز آنرا تلخیص کرده و بنام عدةالحصن خوانده است . 4 - الدرة المضیئة فی قراآت الائمة المرضیة. این تألیف تکمله ٔ قصیده ٔ شاطبیه و به همان وزن و قافیه است و جمعاً 241بیت دارد و در قاهره به چاپ رسیده است . 5 - ذات الشفاء فی سیرة النبی و الخلفاء. 6 - ذیل مرآة الزمان که ظاهراً همان کتاب فوق است . 7 - الزهر الفائح فی ذکرمن تنزه عن الذنوب و القبائح . این کتاب در قاهره به طبع رسیده است . 8 - شرح الحصن الحصین که مذکور افتاد. 9 - طیبات النشر فی القراآت العشر. این کتاب منظومه ای است دارای هزار بیت در شرح قراآت ده گانه ٔ قرآن ودر قاهره بطبع رسیده است . 10 - عدةالحصن که ذکر شد.11 - عقداللاَّلی فی الاحادیث المسلسلة الموالی . 12 - کفایة الالمعی فی آیة: یا ارض ابلعی . 13 - مفتاح الحصن . 14 - المقدمة الجزریة. این کتاب شامل صدوده بیت ودر احکام تجوید است و در مصر و تبریز به طبع رسیده است . 15 - منظومه ای در هیئت ، حاوی 52 بیت . 16 - النشر فی القراآت العشر که بظاهر همان کتاب طیبات مذکور در فوق است . 17 - الهدایة الی معالم الروایة. 18 - هدایة المهرة فی زیادة العشرة. نام و نسب و تاریخ درگذشت همانست که ذکر شد ولی بعضی از ارباب تراجم را دراین خصوص اشتباه دست داده است . (از ریحانة الادب ).