حجت کوهکمری
لغت‌نامه دهخدا
حجت کوهکمری .[ ح ُج ْ ج َ ت ِ ک َ م َ ] (اِخ ) سیدمحمدبن سیدعلی بن سیدعلی نقی بن محمد حسین کوهکمری الاصل تبریزی المنشاء نجفی التحصیل قمی الاقامة. از مبرزین طراز اول عصر حاضرما و از سادات دیه کوه کمر، از توابع تبریز و بصحت نسب و شرافت حسب در غایت شهرت ، و معروف به حجت است . ونسب عالیش بسید محمد مصری ملقب به حجازی از اولاد علی الاصغربن الامام السجاد(ع ) میرسد. وی حاوی فروع و اصول و جامع معقول و منقول و فقیه کامل و عالم عامل و عابد و زاهد و محدث ثقه و رجالی و دارای کمالات نفسانی و حائز مقامات معنوی است و در مضمار مسابقت گوی سبقت از اکابر وقت ربوده و حاوی قدح معلی و مرجع تقلیدگروه انبوهی از شیعه و استاد الکل فی الکل میباشد وخلاصه ٔ ادوار زندگانی آن نابغه ٔ عصر را موافق آنچه بعد از درخواست این نگارنده مرقوم داشته اند زینت بخش اوراق مینماید؛ در بیست و نهم شعبان 1310 هَ . ق . (غشی ) در تبریز متولد و بعد از تحصیل ادبیات و مقدمات لازمه دیرگاهی در همان بلده به حوزه ٔ درس فقه و اصول و ریاضیات و معقول و طب قدیم و جدید حاضر و مقدار وافی از علوم جدید و متنوع را از اکابر علما و دانشمندان و فضلا فرا گرفت ، و قسمت عمده ٔ تحصیلات فقهی و اصولی وی در خدمت والد معظم خود میباشد و بعد از تکمیل مقدمات و متون متداول به نجف اشرف مهاجرت فرمود، و درحوزه ٔ درس سیدمحمد کاظم یزدی تفقه نمود، و رجال و حدیث را از سیدابوتراب خوانساری اخذ و نیز فقه و اصول و حدیث و رجال را نزد شریعت اصفهانی و شیخ علی قوچانی و شیخ علی گنابادی و میرزا حسین نایینی و سیدمحمدفیروزآبادی و شیخ ضیاءالدین عراقی و دیگر اکابر وقت تکمیل کرد تا آنکه در نجف مریض و حسب الاحضار والد معظم خود عازم تبریز شد و بعد از وفات آقای سیدمحمد کاظم یزدی و شریعت اصفهانی باز به نجف مراجعت کرد و سالها به حوزه ٔ درس اساتید معظم حاضر شد و در خلال این احوال به تدریس و تصنیف اشتغال داشت تا آنکه از حضور حوزه ٔ اکابر مستغنی و در مسجد شیخ مرتضی انصاری و مقبره ٔ میرزا محمد حسن شیرازی با کمال استقلال مشغول تدریس و مرجع استفاده جمعی وافر از افاضل اکابر بوده و اخیراً به یرقان و ورم کبد مبتلا و در نجف و کاظمین و بغداد بلوازم معالجه قیام تا آنکه تخفیف کلی حاصل کرد و باز به ایران مهاجرت فرمود، و از سال 1349 هَ . ق . در قم اقامت گزیده و بتدریس فقه و اصول استدلالی خارجی پرداخت تا آنکه آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری که رئیس وقت بود در 1352 وفات ، و حسب التنصیص آن عالم ربانی ، صاحب ترجمه در انجام تمامی امور مذهبی واقامه ٔ حوزه علمیه ٔ قم اهتمام تمام مبذول میدارند مشایخ روایت : آقای شیخ عبداﷲ مامقانی و شریعت اصفهانی و سیدحسن صدر و سیدابوتراب خوانساری و شیخ محمدباقربیرجندی و والد معظم خود. مشایخ اجتهاد و درایت : شریعت اصفهانی و حاج میرزا حسین نایینی و سیدمحمد فیروزآبادی و آقا ضیاء عراقی و غیر ایشان از دیگر اکابر وقت که بسط اسامیشان بطول انجامد و شرح حال هریک از ایشان در موقع مناسب از این کتاب نگارش یافته است .
مصنفات : 1- الاستصحاب . 2- البیع. 3- تنقیح المطالب المبهمة فی عمل الصور المجسمة. 4- جامع الاحادیث و الاصول . که تمامی احادیث شیعه را که در این زمان دسترس فرقه ٔ محقه تواند بود جامع، و بیان معانی و مقاصد و جمع مابین متناقضات آنها را مشتمل ،و مطالب مهم رجالی و بیان حال اساتید اخبار را بطرزی بس عجیب محتوی است ، و تمامی اهل علم را رهین منت خود فرموده است . 5- حاشیة الکفایة. 6- الصلاة. 7- لوامع الانوار الغرویة فی مرسلات الاَّثار النبویة. 8- مستدرک المستدرک فی استدراک مافات عن صاحب المستدرک . 9- الوقف . که استدلالی و پر از جواهر و لاَّلی است و غیر اینها که در موضوعات متنوعه بسیار و حواشی و تعلیقاتی بر کتب حدیث و رجال دارد. عم ّ صاحب ترجمه آقای سیدحسین آقاترک بعنوان کوهکمری معروف است ، و پدر ایشان آقای سیدعلی آقا نیز از اکابر علمای تبریز و از تلامذه ٔحاج میرزا حبیب اﷲ رشتی و فاضل ایروانی و فاضل شرابیانی میباشد و پس از آنکه تحصیلات لازمه را در نجف بپایان رسانیده و عازم ایران میبود، مورد تجلیل فاضل شرابیانی بود چنانکه با جمعی از طلاب و اکابر علما از نجف تاکوفه مشایعتش کرد و در کوفه با جمعی بیشمار در نماز اقتدایش کردند، و این رویه بجز حاج میرزارضا آقاامام جمعه ٔ تبریز درباره ٔ کسی معمول نبوده است . باری بعد از ورود به تبریز مشغول انجام همه گونه وظائف لازمه ٔ دینیه بود تا در 29 محرم 1360 هَ . ق . (غشس ) عازم دارالخلود و جنازه اش به قم نقل و در معبر مابین دو صحن شریف حضرت معصومه دفن گردید. (الذریعة 1: 193و 4:61) (ریحانة الادب ). صاحب ترجمه در 1330 هَ . ش .در قم وفات یافت و در مقبره ای که خود در مدرسه ٔ مخصوص خویش ساخته بود دفن گردید.
مصنفات : 1- الاستصحاب . 2- البیع. 3- تنقیح المطالب المبهمة فی عمل الصور المجسمة. 4- جامع الاحادیث و الاصول . که تمامی احادیث شیعه را که در این زمان دسترس فرقه ٔ محقه تواند بود جامع، و بیان معانی و مقاصد و جمع مابین متناقضات آنها را مشتمل ،و مطالب مهم رجالی و بیان حال اساتید اخبار را بطرزی بس عجیب محتوی است ، و تمامی اهل علم را رهین منت خود فرموده است . 5- حاشیة الکفایة. 6- الصلاة. 7- لوامع الانوار الغرویة فی مرسلات الاَّثار النبویة. 8- مستدرک المستدرک فی استدراک مافات عن صاحب المستدرک . 9- الوقف . که استدلالی و پر از جواهر و لاَّلی است و غیر اینها که در موضوعات متنوعه بسیار و حواشی و تعلیقاتی بر کتب حدیث و رجال دارد. عم ّ صاحب ترجمه آقای سیدحسین آقاترک بعنوان کوهکمری معروف است ، و پدر ایشان آقای سیدعلی آقا نیز از اکابر علمای تبریز و از تلامذه ٔحاج میرزا حبیب اﷲ رشتی و فاضل ایروانی و فاضل شرابیانی میباشد و پس از آنکه تحصیلات لازمه را در نجف بپایان رسانیده و عازم ایران میبود، مورد تجلیل فاضل شرابیانی بود چنانکه با جمعی از طلاب و اکابر علما از نجف تاکوفه مشایعتش کرد و در کوفه با جمعی بیشمار در نماز اقتدایش کردند، و این رویه بجز حاج میرزارضا آقاامام جمعه ٔ تبریز درباره ٔ کسی معمول نبوده است . باری بعد از ورود به تبریز مشغول انجام همه گونه وظائف لازمه ٔ دینیه بود تا در 29 محرم 1360 هَ . ق . (غشس ) عازم دارالخلود و جنازه اش به قم نقل و در معبر مابین دو صحن شریف حضرت معصومه دفن گردید. (الذریعة 1: 193و 4:61) (ریحانة الادب ). صاحب ترجمه در 1330 هَ . ش .در قم وفات یافت و در مقبره ای که خود در مدرسه ٔ مخصوص خویش ساخته بود دفن گردید.
