خاله
لغت‌نامه دهخدا
خاله . [ ل َ / ل ِ ] (ع اِ) خواهر مادر. (ترجمان علامه ٔ جرجانی ) (مهذب الاسماء) (اشتینکاس ). کاکی . (ناظم الاطباء) (فرهنگ شعوری ج 1 ص 379). دایزَه . مِرخا (در لهجه ٔ دیلمان ). ج ، خالات :
نالش او را کشید مادر و فرزند
شربت او را چشید عمه و خاله .
- امثال :
اگر خاله را خایه بدی خالو شدی .
اگر خاله ام ریش داشت آقادائیم بود .
خاله ام زائیده خاله زام هو کشیده .
خاله را میخواهند برای درز و دوز اگرنه چه خاله و چه یوز .
وقت گریه و زاری برید خاله را بیاورید .
وقت نقل و نواله حالا نیست جای خاله .
- پسرخاله ؛فرزند ذکور خاله .
- خاله باجی ؛ مرکب از فرزند خاله و باجی . (ترکی بمعنی خواهر) اطلاق بر زن نکره میشود: فلانه .
- خاله ٔ تنی ؛ خواهر تنی مادر. خواهر مادر که از پدر و مادر یکی باشد.
- خاله چادرنمازی ؛ زن اُمّل . زنی که نه از خانواده ٔ محترم است .
- خاله چادری ؛ زنی نه از خانواده ٔ محترم .
- خاله چسونه ؛ بمزاح به دخترکهای بسیار کوچک میگویند که چادر بسر میکنند و میخواهند خود را بزرگ قلمداد کنند.
- خاله خاک انداز ؛ بمزاح فلانه . (از کتاب امثال و حکم دهخدا).
- خاله خانباجی ؛ زن نه از خانواده ٔ محترم . خاله چادری : بدستور خاله خانباجیها معالجه ٔ بیماران خود مکنید.
- خاله خرسه ؛ که دوستی اوبنفع آدمی نباشد و از این ترکیب است اصطلاح «دوستی خاله خرسه ».
- خاله خمره ؛ زن فربه . زن گوشتناک .
- خاله خمیره ؛ زن فربه با صورتی گوشتناک .
- خاله خوابرفته ؛ زن لاقید و بی علاقه در امر پیرایش و آرایش خویش . مرد بی اعتنا به لذات و شهوات . (از امثال و حکم دهخدا).
- خاله خوش وعده ؛ زن یا مردی که در آمد و رفت و زیارت دوستان و اقربا پای بست بمراسم دعوت و امثال آن نباشد و بی تکلفی بخانه ٔ خویشان و مهربانان رود. (از امثال و حکم دهخدا).
- خاله خونده ؛ زنی که انسان خاله ٔ خود خواند. مجازاً زنی را گویند که با همه طرح دوستی ریزد.
- خاله رورو ؛ به استهزاء به آنکه بسیار آید و رود گویند. (از امثال و حکم دهخدا).
- خاله زنک ؛ زنی بی سروپا. مجازاً بمردانی اطلاق میشود که خو و عادت زنانه دارند.
- خاله قرباغه ؛ خاله قورباغه .
- خاله قزی ؛ دختر خاله : مرکب از خاله (عربی ) و قز (ترکی ).
- خاله قمقمه ؛ زن فربه و کوتاه .
- خاله قورباغه ؛ بمزاح یا به توهین زنی را خطاب کنند. (در افسانه ها که برای کودکان گویند قوباغه را با خاله بصورت ترکیب مذکور آرند).
- خاله گردن دراز ؛ اشتر. شتر. (در قصه ها که اطفال را گویند).
- خاله ماستی ؛ اصطلاحی است که در جواب راستی آید بر این شکل : راستی ؟ جون خاله ماستی !
- خاله وارس ؛ کسی که در همه چیز شک کند و آنها را مورد جستجوقرار دهد. کنجکاو. متجسس . رجوع به خاله وارسی شود.
- خاله وارفته ؛ زن لاقید در امر پیرایش و آرایش خویش . مرد بی اعتنا به لذات . خاله خواب رفته .
- دختر خاله ؛ فرزند اناث خاله .
- شوهر خاله ؛ زوج خاله .
- عروس خاله ؛ زن پسرخاله .
- نوه خاله ؛ فرزند فرزند خاله .
|| شاخ و شاخه ٔ درخت . (فارسی گیلکی ). || شعبه ٔ رود. شاخه ٔ رود.
نالش او را کشید مادر و فرزند
شربت او را چشید عمه و خاله .
ناصرخسرو.
- امثال :
اگر خاله را خایه بدی خالو شدی .
اگر خاله ام ریش داشت آقادائیم بود .
خاله ام زائیده خاله زام هو کشیده .
خاله را میخواهند برای درز و دوز اگرنه چه خاله و چه یوز .
وقت گریه و زاری برید خاله را بیاورید .
وقت نقل و نواله حالا نیست جای خاله .
- پسرخاله ؛فرزند ذکور خاله .
- خاله باجی ؛ مرکب از فرزند خاله و باجی . (ترکی بمعنی خواهر) اطلاق بر زن نکره میشود: فلانه .
- خاله ٔ تنی ؛ خواهر تنی مادر. خواهر مادر که از پدر و مادر یکی باشد.
- خاله چادرنمازی ؛ زن اُمّل . زنی که نه از خانواده ٔ محترم است .
- خاله چادری ؛ زنی نه از خانواده ٔ محترم .
- خاله چسونه ؛ بمزاح به دخترکهای بسیار کوچک میگویند که چادر بسر میکنند و میخواهند خود را بزرگ قلمداد کنند.
- خاله خاک انداز ؛ بمزاح فلانه . (از کتاب امثال و حکم دهخدا).
- خاله خانباجی ؛ زن نه از خانواده ٔ محترم . خاله چادری : بدستور خاله خانباجیها معالجه ٔ بیماران خود مکنید.
- خاله خرسه ؛ که دوستی اوبنفع آدمی نباشد و از این ترکیب است اصطلاح «دوستی خاله خرسه ».
- خاله خمره ؛ زن فربه . زن گوشتناک .
- خاله خمیره ؛ زن فربه با صورتی گوشتناک .
- خاله خوابرفته ؛ زن لاقید و بی علاقه در امر پیرایش و آرایش خویش . مرد بی اعتنا به لذات و شهوات . (از امثال و حکم دهخدا).
- خاله خوش وعده ؛ زن یا مردی که در آمد و رفت و زیارت دوستان و اقربا پای بست بمراسم دعوت و امثال آن نباشد و بی تکلفی بخانه ٔ خویشان و مهربانان رود. (از امثال و حکم دهخدا).
- خاله خونده ؛ زنی که انسان خاله ٔ خود خواند. مجازاً زنی را گویند که با همه طرح دوستی ریزد.
- خاله رورو ؛ به استهزاء به آنکه بسیار آید و رود گویند. (از امثال و حکم دهخدا).
- خاله زنک ؛ زنی بی سروپا. مجازاً بمردانی اطلاق میشود که خو و عادت زنانه دارند.
- خاله قرباغه ؛ خاله قورباغه .
- خاله قزی ؛ دختر خاله : مرکب از خاله (عربی ) و قز (ترکی ).
- خاله قمقمه ؛ زن فربه و کوتاه .
- خاله قورباغه ؛ بمزاح یا به توهین زنی را خطاب کنند. (در افسانه ها که برای کودکان گویند قوباغه را با خاله بصورت ترکیب مذکور آرند).
- خاله گردن دراز ؛ اشتر. شتر. (در قصه ها که اطفال را گویند).
- خاله ماستی ؛ اصطلاحی است که در جواب راستی آید بر این شکل : راستی ؟ جون خاله ماستی !
- خاله وارس ؛ کسی که در همه چیز شک کند و آنها را مورد جستجوقرار دهد. کنجکاو. متجسس . رجوع به خاله وارسی شود.
- خاله وارفته ؛ زن لاقید در امر پیرایش و آرایش خویش . مرد بی اعتنا به لذات . خاله خواب رفته .
- دختر خاله ؛ فرزند اناث خاله .
- شوهر خاله ؛ زوج خاله .
- عروس خاله ؛ زن پسرخاله .
- نوه خاله ؛ فرزند فرزند خاله .
|| شاخ و شاخه ٔ درخت . (فارسی گیلکی ). || شعبه ٔ رود. شاخه ٔ رود.
