خرمشهر
لغت‌نامه دهخدا
خرمشهر. [ خ ُرْرَ ش َ ] (اِخ ) شهرستان خرمشهر، یکی از شهرستان های استان ششم کشور بوده و حدود آن بشرح زیر است : از شمال به اراضی وسیع و شوره زاری که بین این شهرستان و شهرستان اهواز و دشت میشان واقع می باشد، از خاور بشهرستان بهبهان ، از جنوب برودخانه ٔ کارون و شهرستان آبادان و بخش بندر امام خمینی و خلیج فارس ، از باختر بکشور عراق . مساحت شهرستان در حدود 6500 کیلومتر مربع است . این شهرستان تقریباً بین 48 درجه و یک دقیقه تا پنجاه درجه و 10 دقیقه ٔ طول شرقی و عرض بین 30 درجه و12 دقیقه تا 31 درجه و 7 دقیقه ٔ شمالی واقع است .
آب وهوا: هوای شهرستان خرمشهر گرمسیر مرطوب و مالاریائی است .حداکثر حرارت در مرداد 1326 هَ . ش . به 58 درجه رسیده و حداقل حرارت در دیماه همان سال 8 درجه ٔ سانتی گراد بوده است . آب آشامیدنی قراء شهرستان از رودخانه ٔ کارون و شطالعرب و رودهای جراحی و زهره و چاه تأمین می گردد ولی زراعت غلات دیمی است و از این رودخانه ها جهت زراعت استفاده نمیشود.
ارتفاعات : این شهرستان بطور کلی دشت و شوره زار بوده و ارتفاع مهمی ندارد، فقط در جنوب خاوری شهرستان خرمشهرکوه میشان به ارتفاع 250 متر دیده می شود.
باد: دراکثر مدت سال باد از دو جهت در این شهرستان میوزد: یکی از سمت شمال که در تابستان هوا را معتدل و زمستان سرد نموده و دیگری باد جنوبی معروف به شلجی است که تابستان هوا را بسیار گرم و خفه کننده مینماید.
رودخانه : مهمترین ِ رودخانه های این شهرستان رودخانه ٔ کارون است . این رودخانه در نزدیکی خرمشهر با رودهای دجله و فرات که در کشور عراق جریان دارند یکی شده و تشکیل شطالعرب را میدهد. دیگر رودهای کوچک جراحی و زهره میباشد که بترتیب در بخش های شادگان و هندیجان جریان دارد.
سازمان اداری : شهرستان خرمشهر از چهار بخش مرکزی ، شادگان ، بندر معشور و هندیجان تشکیل شده و جمع قراء و قصبات آن 238 و جمعیت شهرستان به اضافه ٔ نفوس شهر خرمشهر تقریباً 112هزار نفر است .
زبان و مذهب : زبان مادری سکنه ٔ اغلب قراءو قصبات عربی است و بفارسی نیز آشنا هستند. مذهب عمومی سکنه ٔ شهرستان اسلام و شیعه ٔ اثناعشری می باشد.
محصولات : محصول عمده ٔ شهرستان ، غلات و خرما و محصولات حیوانی از قبیل لبنیات و پوست و پشم و غیره است .
صنایع دستی : در این شهرستان صنایع دستی مهمی ملاحظه نمیشود فقط در بعضی قراء و قصبات منحصر به عبا و حصیربافی است جهت جلد خرما و بوسیله ٔ زنان تهیه میشود. انتهای راه آهن سرتاسری ایران به خرمشهر منتهی میگردد. از خرمشهر بشهرهای اهواز و آبادان راه شوسه و اسفالت وجود دارد. از خرمشهر به بندر معشور، بهبهان و هندیجان و بطرف مرز عراق راه اتومبیل رو وجود دارد که در فصول غیربارانی میتوان رفت و آمد نمود. بخش مرکزی شهرستان خرمشهر از دهستانهایی بنام نهر یوسف و خین و بهمنشیر و خیران و رویس تشکیل شده و حدود آن بشرح زیراست : از شمال به شهرستان اهواز و اراضی بوته زار، ازجنوب به رودخانه ٔ کارون و شهرستان آبادان و از خاوربرودخانه ٔ کارون و از باختر بمرز کشور عراق . وضع طبیعی بخش مرکزی دشت و هوای آن گرمسیری است . آب مصرفی بخش از شطالعرب و رودخانه ٔ کارون و بهمنشیر تأمین می گردد. تعداد قراء بخش 35 و قراء مهم آن بقرار زیر است : کوت شیخ ، ام جریدیه ، نهر یوسف ، مچری ، دربند، خین ، منیخ . ساکنین بخش از طوایف دریس ، فرهانی ، فیصلی ، عریض ، بغلانی ، موطور و غیره هستند. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 6).
آب وهوا: هوای شهرستان خرمشهر گرمسیر مرطوب و مالاریائی است .حداکثر حرارت در مرداد 1326 هَ . ش . به 58 درجه رسیده و حداقل حرارت در دیماه همان سال 8 درجه ٔ سانتی گراد بوده است . آب آشامیدنی قراء شهرستان از رودخانه ٔ کارون و شطالعرب و رودهای جراحی و زهره و چاه تأمین می گردد ولی زراعت غلات دیمی است و از این رودخانه ها جهت زراعت استفاده نمیشود.
ارتفاعات : این شهرستان بطور کلی دشت و شوره زار بوده و ارتفاع مهمی ندارد، فقط در جنوب خاوری شهرستان خرمشهرکوه میشان به ارتفاع 250 متر دیده می شود.
باد: دراکثر مدت سال باد از دو جهت در این شهرستان میوزد: یکی از سمت شمال که در تابستان هوا را معتدل و زمستان سرد نموده و دیگری باد جنوبی معروف به شلجی است که تابستان هوا را بسیار گرم و خفه کننده مینماید.
رودخانه : مهمترین ِ رودخانه های این شهرستان رودخانه ٔ کارون است . این رودخانه در نزدیکی خرمشهر با رودهای دجله و فرات که در کشور عراق جریان دارند یکی شده و تشکیل شطالعرب را میدهد. دیگر رودهای کوچک جراحی و زهره میباشد که بترتیب در بخش های شادگان و هندیجان جریان دارد.
سازمان اداری : شهرستان خرمشهر از چهار بخش مرکزی ، شادگان ، بندر معشور و هندیجان تشکیل شده و جمع قراء و قصبات آن 238 و جمعیت شهرستان به اضافه ٔ نفوس شهر خرمشهر تقریباً 112هزار نفر است .
زبان و مذهب : زبان مادری سکنه ٔ اغلب قراءو قصبات عربی است و بفارسی نیز آشنا هستند. مذهب عمومی سکنه ٔ شهرستان اسلام و شیعه ٔ اثناعشری می باشد.
محصولات : محصول عمده ٔ شهرستان ، غلات و خرما و محصولات حیوانی از قبیل لبنیات و پوست و پشم و غیره است .
صنایع دستی : در این شهرستان صنایع دستی مهمی ملاحظه نمیشود فقط در بعضی قراء و قصبات منحصر به عبا و حصیربافی است جهت جلد خرما و بوسیله ٔ زنان تهیه میشود. انتهای راه آهن سرتاسری ایران به خرمشهر منتهی میگردد. از خرمشهر بشهرهای اهواز و آبادان راه شوسه و اسفالت وجود دارد. از خرمشهر به بندر معشور، بهبهان و هندیجان و بطرف مرز عراق راه اتومبیل رو وجود دارد که در فصول غیربارانی میتوان رفت و آمد نمود. بخش مرکزی شهرستان خرمشهر از دهستانهایی بنام نهر یوسف و خین و بهمنشیر و خیران و رویس تشکیل شده و حدود آن بشرح زیراست : از شمال به شهرستان اهواز و اراضی بوته زار، ازجنوب به رودخانه ٔ کارون و شهرستان آبادان و از خاوربرودخانه ٔ کارون و از باختر بمرز کشور عراق . وضع طبیعی بخش مرکزی دشت و هوای آن گرمسیری است . آب مصرفی بخش از شطالعرب و رودخانه ٔ کارون و بهمنشیر تأمین می گردد. تعداد قراء بخش 35 و قراء مهم آن بقرار زیر است : کوت شیخ ، ام جریدیه ، نهر یوسف ، مچری ، دربند، خین ، منیخ . ساکنین بخش از طوایف دریس ، فرهانی ، فیصلی ، عریض ، بغلانی ، موطور و غیره هستند. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 6).
