خزف
لغت‌نامه دهخدا
خزف . [ خ َ زَ ] (ع اِ) سفال . (منتهی الارب ) :
لعلت دهد مگیر که این لعل است
نعل و خزف بود همه ایثارش .
تا بزیر فلک چنبری اندر همه وقت
گل به ازخار و گهر به ز شبه در ز خزف
فلک چنبری اندر خط فرمان تو باد
ور نه بشکسته چو از عربدگان چنبر دف .
سران همه صدفند اوست همچو لؤلؤبحر
مهان همه خزفند اوست همچو گوهر کان .
هست بجای تحف طبع من
دُر شبه و سیم ، سرب زر خزف .
ستایش کنی مر مرا در سخن
گهر می دهی مر مرا در خزف .
وقت بازی کودکان از اختلال
می نمایند آن خزفها زر و بال .
در بیابان خشک و ریگ روان
تشنه را در دهان چه در چه صدف
مرد بی توشه کاوفتاد از پای
بر میان بند او چه زر چه خزف .
دانه ای درّ آب دار به کف
قیمتی تر ز صد هزار خزف .
به فارسی سفال گویند. بسیار خشک و با اندک حرارت و ضماد او جهت ورم های نرم و قروح اعضاء یابس المزاج مثل غضروف و وتر و جهت انسلاخ جلد و سفال سبو با مرهمها جهت التیام جراحت و با سرکه جهت حکه و جوششها و سعفه و جرب و نقرس و با موم روغن جهت ورمهای مزمن و خنازیر و سفال چینی جهت جلای دندان و تقویت لثه و قطع خون آن و جلای بیاض طبقه ٔ قرنیه مفید و مضر اعصاب دماغی و مصلحش روغن بنفشه است و روغن نیلوفر. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). || سبو.(ناظم الاطباء). || سفالینه . (یادداشت بخطمؤلف ). هر چیز گلی که در آتش پخته شده باشد. (ناظم الاطباء).
- خزف ریزه ؛ پاره سفال ؛ تیکه شکسته . (از ناظم الاطباء).
- ساباطالخزف ؛ نام محله ای بوده به بغداد. (از معجم البلدان ).
لعلت دهد مگیر که این لعل است
نعل و خزف بود همه ایثارش .
ناصرخسرو.
تا بزیر فلک چنبری اندر همه وقت
گل به ازخار و گهر به ز شبه در ز خزف
فلک چنبری اندر خط فرمان تو باد
ور نه بشکسته چو از عربدگان چنبر دف .
سوزنی .
سران همه صدفند اوست همچو لؤلؤبحر
مهان همه خزفند اوست همچو گوهر کان .
سوزنی .
هست بجای تحف طبع من
دُر شبه و سیم ، سرب زر خزف .
سوزنی .
ستایش کنی مر مرا در سخن
گهر می دهی مر مرا در خزف .
مسعودسعد.
وقت بازی کودکان از اختلال
می نمایند آن خزفها زر و بال .
(مثنوی ).
در بیابان خشک و ریگ روان
تشنه را در دهان چه در چه صدف
مرد بی توشه کاوفتاد از پای
بر میان بند او چه زر چه خزف .
سعدی .
دانه ای درّ آب دار به کف
قیمتی تر ز صد هزار خزف .
مکتبی .
به فارسی سفال گویند. بسیار خشک و با اندک حرارت و ضماد او جهت ورم های نرم و قروح اعضاء یابس المزاج مثل غضروف و وتر و جهت انسلاخ جلد و سفال سبو با مرهمها جهت التیام جراحت و با سرکه جهت حکه و جوششها و سعفه و جرب و نقرس و با موم روغن جهت ورمهای مزمن و خنازیر و سفال چینی جهت جلای دندان و تقویت لثه و قطع خون آن و جلای بیاض طبقه ٔ قرنیه مفید و مضر اعصاب دماغی و مصلحش روغن بنفشه است و روغن نیلوفر. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). || سبو.(ناظم الاطباء). || سفالینه . (یادداشت بخطمؤلف ). هر چیز گلی که در آتش پخته شده باشد. (ناظم الاطباء).
- خزف ریزه ؛ پاره سفال ؛ تیکه شکسته . (از ناظم الاطباء).
- ساباطالخزف ؛ نام محله ای بوده به بغداد. (از معجم البلدان ).
