خمر

خمر. [ خ َ ] (ع اِ) شراب . می . آب انگور که مسکر بود . (ناظم الاطباء). باده . مُل . مدام . عقار. قهوه . قرقف . راح . تریاق . نبیذ. سویق . رحیق . بگماز. راف . ام زنبق . سَکَر طلاء. عصیر. ناطل . حانیه . شَمول . کمیت . سلاف . صهباء . (یادداشت بخط مؤلف ) : یا ایها الذین آمنوا اًِنما الخمر و المیسر والانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون . (قرآن 90/5). مثل الجنة التی وعد المتقون فیها انهار من ماء غیر آسن و انهار من لبن لم یتغیر طعمه و انهار من خمرلذة للشاربین . (قرآن 15/47). و دخل معه السجن فتیان قال احدهما انّی ارانی اعصر خمراً و قال الاَّخَر انی ارانی احمل فوق رأسی خبزاً تأکل الطیر منه نبّئنابتأویله اًِنا نریک من المحسنین . (قرآن 36/12).
لذت انهار خمر اوست ما را بیحساب
راحت ارواح لطف اوست ما را بی محن .

منوچهری .

بشهر غزنی از مرد و زن نماند دو تن
که یک زمان بود از خمر شوق او هشیار.

(از تاریخ بیهقی ).

تو ای بی خرد گر خود از جهل مستی
چه بایدت بس خمر و رنج خمارش .

ناصرخسرو.

ز خمر تن چو تو خرمست گشته شاید
که خویشتن بکشیم از تو ما که هشیاریم .

ناصرخسرو.

خمر مثلهای کتاب خدای .

ناصرخسرو.

خمر کلمات او بر راووق نقد و ارشاد پدر صفا یافته . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). و راه تظاهر بخمر و رمز محظورات شرع بربست . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
روان خمر و چنگ اوفتاده نگون .

سعدی (بوستان ).

خم آبستن خمر نه ماهه بود
در آن فتنه دختر بیفکند رود.

سعدی (بوستان ).

شرط است جفا کشیدن از یار
خمرست و خمار و گلبن و خار.

سعدی (طیبات ).

هرجا گلست خارست و با خمر خمارست . (گلستان سعدی ).
|| هرچه مسکر بود. زیرا زمانی که آیه ٔ تحریم خمر در مدینه نازل شد شراب انگوری در مدینه نبود بلکه شراب خرما بود. (ناظم الاطباء). || تمر هندی . (یادداشت بخط مؤلف ).
- امثال :
ما هو بخل و لا خمر ؛ نه سرکه است و نه شراب . کنایه از اینکه نه خیری در اوست نه شری .