دالامبر
لغت‌نامه دهخدا
دالامبر. [ ب ِ ] (اِخ ) ژان لورون دالامبر. فیلسوف و ریاضی دان معروف فرانسوی و از نویسندگان زبردست آن کشور. (1717-1783 م .). وی بسبب «اصل دالامبر» که یکی از پایه های علم مکانیک است و هم بواسطه ٔ همکاری با دیدرو در تدوین دایرةالمعارف نامش همیشه باقی است . دالامبر در نوامبر سال 1717 م . در پاریس تولد یافت . و کودکی بود سر راهی و بعدها معلوم گشت که زادن وی بر اثر رابطه ٔغیرشرعی مادام تنسن و شوالیه دتوش بوده است . دتوش بدون آنکه هویت خود را مشخص کند وسائل تحصیل دالامبررا در کالج مازارن زیر نظر ژانسنیست فراهم کرد.
دالامبر ابتدا بعلم حقوق پرداخت و1738 م . بعنوان وکیل مدافع در کانون وکلاء پذیرفته شد. اما تن بدین کار نداد و بطب پرداخت و هنوز سالی نگذشته بود که بر آن شد که روی بعلم ریاضی آرد و یکباره بدان کار پردازد. در 1741 م . با پذیرفته شدن در آکادمی علوم کسب شهرت کرد و ظاهراً چندی بوده است که باین آکادمی رسائلی میفرستاده و از آن جمله رساله ای بنام : «یادداشتی در حساب انتگرال » بوده است . دالامبر در رساله ٔ خود بنام «یادداشتی در انکسار اجسام صلب » اول کسی بود که بحث استدلالی پدیده ای را پیش کشید که از گذشت جسم صلبی از سیالی بسیالی غلیظتر در جهتی عمود بر سطح مجزاکننده ٔ آن دو حادث میشود.
او در 1743 م . رساله ٔ دینامیک خود راانتشار داد و پایه ٔ آن را بر اصلی گذارد که بعدها بنام «اصل دالامبر» معروف شد. در 1744 م . این اصل را در حرکت و تعادل سیالات بکار بست . همه ٔ مسائل این بحث قبلاً از طریق هندسه دانان در مواردی چند اما فرعی اندازه گرفته شده بود. این کشف او بتبع بعضی از محاسبات دیفرانسیل جزئی بود. در سال 1747 م . محاسبات جدیدی در باره ٔ مسائل راجع به زه های با نوسان پیدا کرد. درسال 1754 مسأله ٔ تقدیم اعتدالین را پیش گرفت و حل کرد. در 1752 رساله ای در باره ٔ مقاومت سیالات انتشار داد که حاوی نکات نو و محاسبات جدید نسبت بدان مسأله بود و نیز او را رسائل چندی در باره ٔ انقلاب ثوابت است که همه مورد پذیرش آکادمی علوم قرار گرفته است . کمک دالامبر به دائرةالمعارف و به دیدرو و راهنمائی او در آن مبتنی بر سلسله کارهای معروفی است که در تاریخ علوم بنام او باقی میماند. غالب کارهای ریاضی مجلدات پس از همکاری دائرة المعارف نیز از اوست . و نیز وی را بحث مفصلی در روشها و اصول علوم مختلف است که بسیار شایان توجه میباشد. دالامبر رساله ای در باره ٔ موزیک علمی و عملی به سال 1779 انتشار داد. دالامبر زندگی خود را بواسطه ٔ کمبود وسائل و ذوق ساده ٔ خود با سادگی ادامه میداد و سالهای آخر عمر او بر اثر فوت مادموازل لپیناس که با او در منزل مادام دوفون آشناشده بود بسختی گذشت . این زن با لطف خاص دالامبر را در مرضی که به سال 1765 گرفته بود تیمارداری کرد و تاسال 1776 با او بزیست . از ابتداء آشنایی تا زمان مرگ میان او و این زن جز لطف و محبت چیزی نبود مرگ او عمیقاً در دالامبر اثر گذاشت . بعد از مرگ دوست عزیز خود ولتر به سال 1778 او رهبر قسمت فلسفی آکادمی شد وسرانجام در 29 اکتبر 1783 فرمان یافت .
دالامبر ابتدا بعلم حقوق پرداخت و1738 م . بعنوان وکیل مدافع در کانون وکلاء پذیرفته شد. اما تن بدین کار نداد و بطب پرداخت و هنوز سالی نگذشته بود که بر آن شد که روی بعلم ریاضی آرد و یکباره بدان کار پردازد. در 1741 م . با پذیرفته شدن در آکادمی علوم کسب شهرت کرد و ظاهراً چندی بوده است که باین آکادمی رسائلی میفرستاده و از آن جمله رساله ای بنام : «یادداشتی در حساب انتگرال » بوده است . دالامبر در رساله ٔ خود بنام «یادداشتی در انکسار اجسام صلب » اول کسی بود که بحث استدلالی پدیده ای را پیش کشید که از گذشت جسم صلبی از سیالی بسیالی غلیظتر در جهتی عمود بر سطح مجزاکننده ٔ آن دو حادث میشود.
او در 1743 م . رساله ٔ دینامیک خود راانتشار داد و پایه ٔ آن را بر اصلی گذارد که بعدها بنام «اصل دالامبر» معروف شد. در 1744 م . این اصل را در حرکت و تعادل سیالات بکار بست . همه ٔ مسائل این بحث قبلاً از طریق هندسه دانان در مواردی چند اما فرعی اندازه گرفته شده بود. این کشف او بتبع بعضی از محاسبات دیفرانسیل جزئی بود. در سال 1747 م . محاسبات جدیدی در باره ٔ مسائل راجع به زه های با نوسان پیدا کرد. درسال 1754 مسأله ٔ تقدیم اعتدالین را پیش گرفت و حل کرد. در 1752 رساله ای در باره ٔ مقاومت سیالات انتشار داد که حاوی نکات نو و محاسبات جدید نسبت بدان مسأله بود و نیز او را رسائل چندی در باره ٔ انقلاب ثوابت است که همه مورد پذیرش آکادمی علوم قرار گرفته است . کمک دالامبر به دائرةالمعارف و به دیدرو و راهنمائی او در آن مبتنی بر سلسله کارهای معروفی است که در تاریخ علوم بنام او باقی میماند. غالب کارهای ریاضی مجلدات پس از همکاری دائرة المعارف نیز از اوست . و نیز وی را بحث مفصلی در روشها و اصول علوم مختلف است که بسیار شایان توجه میباشد. دالامبر رساله ای در باره ٔ موزیک علمی و عملی به سال 1779 انتشار داد. دالامبر زندگی خود را بواسطه ٔ کمبود وسائل و ذوق ساده ٔ خود با سادگی ادامه میداد و سالهای آخر عمر او بر اثر فوت مادموازل لپیناس که با او در منزل مادام دوفون آشناشده بود بسختی گذشت . این زن با لطف خاص دالامبر را در مرضی که به سال 1765 گرفته بود تیمارداری کرد و تاسال 1776 با او بزیست . از ابتداء آشنایی تا زمان مرگ میان او و این زن جز لطف و محبت چیزی نبود مرگ او عمیقاً در دالامبر اثر گذاشت . بعد از مرگ دوست عزیز خود ولتر به سال 1778 او رهبر قسمت فلسفی آکادمی شد وسرانجام در 29 اکتبر 1783 فرمان یافت .
