دامنکشان
لغت‌نامه دهخدا
دامنکشان . [ م َ ک َ ] (نف مرکب ، ق مرکب ) در حال کشیدن دامن . || متواضع فروتن . خاضع :
ببارگاه تو دامنکشان رسید انصاف
ز درگه تو گریبان دریده شدبیداد.
|| کنایه از رفتار بناز و خرام . (لغت محلی شوشتر). خرامان از روی ناز و تکبر. با ناز خرامان . متکبر و معجب . (شرفنامه ٔ منیری ). با تبختر :
در پرده ٔ دل آمد دامنکشان خیالش
جان شد خیالبازی در پرده ٔ وصالش .
آن کعبه ٔ محرم نشان و آن زمزم آتشفشان
در کاخ مه دامنکشان یک مه بپرواز آمده .
تا قدمت در شب گیسوفشان
بر سر گردون شده دامن کشان .
یار گریبان کش و دامنکشان
آستی از رقص جواهرفشان .
لب لعلم همان شکرفشانست
سر زلفم همان دامن کشانست .
ای که بر ما بگذری دامنکشان
از سر اخلاص الحمدی بخوان .
چون رفته باشم زین جهان باز آیدم رفته روان
گر همچنین دامنکشان بالای خاکم بگذری .
بسا تنگ عیشان تلخی چشان
که آیند در حله دامنکشان .
شد آن جان جهان دامنکشان چون از چمن بیرون
تهی شد جان مرغان چمن گویی ز قالبها .
- دامنکشان رفتن ؛ با جامه ٔ بلند (که جامه ٔ زنان مجلله و شاید مردان نیز بوده است ) به تبختر و ناز رفتن . ارفال . (منتهی الارب ). رَفل . ذیل . رَفَلان . (منتهی الارب ). بناز و تبختر رفتن چنانکه شیوه ٔ رعنایان است . (آنندراج ). به تبختر رفتن . خرامیدن :
دامنکشان همی شد در شرب زرکشیده
صد ماهرو ز رشکش جیب قصب دریده .
ذال ذیلا؛ خرامان و دامنکشان رفت . (منتهی الارب ). مر مترطلاً؛ دامنکشان رفت . الحاف ؛ بناز دامنکشان رفتن . (منتهی الارب ). و نیز رجوع به مجموعه ٔ مترادفات ص 352 شود.
ببارگاه تو دامنکشان رسید انصاف
ز درگه تو گریبان دریده شدبیداد.
خاقانی .
|| کنایه از رفتار بناز و خرام . (لغت محلی شوشتر). خرامان از روی ناز و تکبر. با ناز خرامان . متکبر و معجب . (شرفنامه ٔ منیری ). با تبختر :
در پرده ٔ دل آمد دامنکشان خیالش
جان شد خیالبازی در پرده ٔ وصالش .
خاقانی .
آن کعبه ٔ محرم نشان و آن زمزم آتشفشان
در کاخ مه دامنکشان یک مه بپرواز آمده .
خاقانی .
تا قدمت در شب گیسوفشان
بر سر گردون شده دامن کشان .
نظامی .
یار گریبان کش و دامنکشان
آستی از رقص جواهرفشان .
نظامی .
لب لعلم همان شکرفشانست
سر زلفم همان دامن کشانست .
نظامی .
ای که بر ما بگذری دامنکشان
از سر اخلاص الحمدی بخوان .
سعدی .
چون رفته باشم زین جهان باز آیدم رفته روان
گر همچنین دامنکشان بالای خاکم بگذری .
سعدی .
بسا تنگ عیشان تلخی چشان
که آیند در حله دامنکشان .
سعدی .
شد آن جان جهان دامنکشان چون از چمن بیرون
تهی شد جان مرغان چمن گویی ز قالبها .
؟
- دامنکشان رفتن ؛ با جامه ٔ بلند (که جامه ٔ زنان مجلله و شاید مردان نیز بوده است ) به تبختر و ناز رفتن . ارفال . (منتهی الارب ). رَفل . ذیل . رَفَلان . (منتهی الارب ). بناز و تبختر رفتن چنانکه شیوه ٔ رعنایان است . (آنندراج ). به تبختر رفتن . خرامیدن :
دامنکشان همی شد در شرب زرکشیده
صد ماهرو ز رشکش جیب قصب دریده .
حافظ.
ذال ذیلا؛ خرامان و دامنکشان رفت . (منتهی الارب ). مر مترطلاً؛ دامنکشان رفت . الحاف ؛ بناز دامنکشان رفتن . (منتهی الارب ). و نیز رجوع به مجموعه ٔ مترادفات ص 352 شود.
